Minder stress en meer energie willen we allemaal natuurlijk. Maar hoe doe je dat?
NL Magazine Gezondheid - Waar we ons niet altijd van bewust zijn is, dat stress en energie alles met elkaar te maken hebben, het is hetzelfde systeem in ons lichaam. Van stress krijg je energie, maar van teveel stress put je jezelf uit; het gaat allemaal om de juiste balans.
Stress
Stress wordt meestal beschouwd als een psychisch probleem maar dat is maar één kant van de medaille. Stress is namelijk óók een biologische reactie op gevaar. Bij stress draait alles om hormonale processen in je lichaam die ontstaan zodra je angst ervaart. Als je bang wordt grip te verliezen bijvoorbeeld, als het steeds moeilijker wordt om alle ballen in de lucht te houden. Of als je je zorgen maakt, dat is ook een variant op angst. Zodra angst in welke vorm ook de kop op steekt, maakt je lichaam automatisch stresshormonen aan. Daarmee wordt een biochemische kettingreactie op gang gebracht die zo krachtig is dat niet alleen je líjf in opperste staat van paraatheid komt, maar ook je hoofd; we noemen deze reactie dan stress.
Stresshormonen geven energie
Angst is een hele nuttige emotie, het is de emotie die ons laat vechten of vluchten, reacties waarmee we gevaar te lijf gaan of waarmee we ons daar juist van afwenden. Zodra we met onze zintuigen iets opmerken wat gevaarlijk kan zijn, of als we ons zorgen maken, wordt het stresssysteem in een fractie van een seconde in werking gezet. De hersenen zenden een signaal naar de bijnieren om stresshormonen aan te maken die zorgen voor een enorme boost aan energie die we krijgen om te vechten of te vluchten. Zodra het gevaar is geweken, maken de bijnieren andere hormonen aan, de zogenaamde gelukshormonen, waardoor we weer tot rust komen.
Een burn-out is een bijnieruitputting
Bij stress draait alles om de wisselwerking tussen stress- en gelukshormonen en om je bijnieren, de hormoonfabriekjes op je nieren waar al die hormonen worden aangemaakt. Teveel stress ontregelt je bijnieren en daarmee je hormoonhuishouding, iets wat de opmaat kan zijn voor het oplopen van een burn-out. Of liever gezegd van een bijnieruitputting, want dat is wat een burn-out daadwerkelijk is. Van dikwijls jarenlang overuren draaien, raken de bijnieren zó uitgeput dat ze het letterlijk niet meer trekken.
Vermoeidheid door lagere hormoonproductie
Uitgeputte bijnieren produceren steeds minder hormonen. Dat merk je omdat je steeds vermoeider wordt. Je kunt het steeds moeilijker gaan vinden om ’s ochtends je bed uit te komen, je ziet op tegen de dag, je kunt je behoorlijk depri voelen en je hebt steeds meer koffie of andere stimulerende middelen nodig om door te kunnen gaan. En beetje bij beetje wordt het steeds erger. Ook fysiek kun je steeds meer last krijgen, je wordt vaker ziek en herstelt ook steeds moeizamer.
Omdat je weerstand afneemt, kun je de gekste kwalen oplopen die op het oog geen verband hebben met elkaar. Maar stress is meestal de onderliggende verbindende oorzaak. Als je tijdens dit proces niet ingrijpt en maar doorgaat, dan kun je op een kwade dag helemaal onderuit gaan.
De impact van een burn-out
Een uitputting van de bijnier oftewel een burn-out is heel beangstigend. Van het ene op het andere moment kun je niets meer en letterlijk stroomt alle energie uit je lichaam. Fysiek ben je tot vrijwel niets meer in staat, psychisch ben je totaal in de war en emotioneel ben je een wrak geworden. Veel meer dan huilen lukt niet meer. En de angst of je ooit weer in staat zult zijn om goed te functioneren is enorm. Als je het zover laat komen dat je burn-out raakt, ben je maanden zo niet jaren bezig om er van te herstellen en als je je levensstijl niet drastisch omgooit, kun je zomaar tegen een tweede of derde burn-out aanlopen. Dat is natuurlijk niet wat we willen en gelukkig hoeft dat ook niet meer.
Het voorkomen van een burn-out door te testen
Als je de biologische kant van stress begrijpt, kun je een burn-out voorkomen of hiervan sneller herstellen. Je raakt namelijk niet zomaar burn-out, er gaan vaak jaren aan overbelasting aan vooraf. De kunst is om de signalen van uitputting te herkennen. Als je bijvoorbeeld merkt dat je steeds vermoeider wordt, kun je laten testen op wat de conditie is van je bijnieren. Dat dit kan is nauwelijks bekend. Daar moet verandering in komen omdat hiermee veel ellende kan worden bespaard. De mate waarin je burn-out aan het raken bent, is immers te meten en dat is mooi want dan kun je voorkomen dat je helemaal uitgeput raakt.
Meer energie met goede voeding en natuurlijke supplementen
Je kunt het proces van uitputting ook omdraaien en je stresssysteem voor je laten werken. Dat kun je doen door je bijnieren zó goed te verzorgen dat je juist energie krijgt in plaats van stress. Voeding en het aanpassen van je levensstijl zijn daarbij de geheime wapens. Lekker veel groenten en fruit, minimaal drie ons en twee stuks per dag. Verder is het heel belangrijk om minstens twee keer per week vette vis als haring of makreel te eten voor de broodnodige omega 3 vetten. Vermijd als het even kan slechte vetten, bewerkt voedsel, alles in pakjes, zakjes en blikjes of light producten. Als je dat moeilijk vindt, kun je natuurlijke supplementen gebruiken om aan alle goede stofjes te komen die je bijnieren nodig hebben. Natuurlijke supplementen, dat is heel belangrijk omdat die veel beter door je lichaam worden opgenomen dan synthetische varianten. Kruiden werken ook erg goed; met bijvoorbeeld ashwaganda of rhodiola en nog veel meer kruiden kun je je bijnieren oppeppen.
Neem naast goede voeding en natuurlijke supplementen een minuut of twintig per dag echte rust door meer te dagdromen of iets anders waar zo min mogelijk prikkels bij komen kijken. Als je dat aanvult met wat meer bewegen, ook een minuut of twintig per dag en bij voorkeur in de natuur, zul je merken dat je niet alleen meer energie krijgt, maar je wordt er ook nog eens veel stressbestendiger door!
Jurgen Spelbos
Centrum voor Stressologie
