Juglen Zwaan, healthy life - NLMagazine, Lifestyle & Gezondheid - CNN-health meldde onlangs dat er meer dan 3.600 chemische stoffen, afkomstig uit de productie en verpakking van ons voedsel, uiteindelijk in ons lichaam terechtkomen.
Deze stoffen worden in verband gebracht met kanker, genetische mutaties en problemen met het hormoonstelsel en de voortplanting (1). Dit is het eerste onderzoek dat een duidelijk verband legt tussen de chemicaliën in voedselverpakkingen en de blootstelling daaraan bij mensen.
Hoe komen deze stoffen in ons lichaam?
Chemicaliën uit voedselverpakkingen kunnen op verschillende manieren in ons lichaam terechtkomen:
Via het eten en drinken. De stoffen uit de verpakking kunnen in het voedsel lekken. Plastic en chemicaliën kunnen ook in ons voedsel terechtkomen tijdens de verwerking van voedsel. Vooral tijdens voedselverwerking bij hoge temperaturen kunnen chemicaliën uit plastic handschoenen, buizen en transportbanden in het voedsel lekken.
Door het inademen van dampen die vrijkomen uit verpakkingen.
Via huidcontact met verpakkingsmaterialen.
Het is belangrijk om te weten dat niet alle chemicaliën die in verpakkingen gebruikt worden ook daadwerkelijk in je lichaam terechtkomen. Sommige stoffen zijn zo stabiel dat ze in de verpakking blijven zitten. Andere worden afgebroken voordat ze je lichaam bereiken. Maar voor een aanzienlijk deel van de onderzochte stoffen is nu dus aangetoond dat ze wel degelijk hun weg naar het menselijk lichaam vinden.
Welke stoffen zijn aangetroffen?
De onderzoekers vonden bijzonder veel chemische stoffen terug in het menselijk lichaam, waarvan de bekendste zijn:
Ftalaten: Deze weekmakers worden veel gebruikt in plastic verpakkingen om ze flexibel te maken. Ze komen vaak in cosmetica en speelgoed voor. Deze groep wordt geassocieerd met genitale afwijkingen bij jongetjes, verlaagde zaadproductie en testosteronniveaus bij volwassen mannen, obesitas bij kinderen, hart- en vaatziekten, astma en kanker (3, 4, 5, 6, 7, 8).
Metalen: Denk aan aluminium uit blikjes of lood uit keramische glazuren.
Vluchtige organische stoffen: Dit zijn koolwaterstoffen die makkelijke verdampen, zoals styreen, dat vaak in piepschuim verpakkingen zit.
Perfluorverbindingen (PFAS): Water- en vetafstotende stoffen die vaak in fastfoodverpakkingen gebruikt worden. Deze ‘forever chemicals’ zijn aanwezig in het bloed van naar schatting 98% van de Amerikanen (9). Ze zijn zeer moeilijk afbreekbaar en hopen zich op in het lichaam. Volgens onderzoekers kan PFAS zorgen voor leverproblemen, verstoorde cholesterol- en schildklierfuncties, een zwakker immuunsysteem, reproductieve en metabole effecten, verminderde nierfunctie, laag geboortegewicht, verhoogd kankerrisico, en mogelijk neurologische schade (10).
Fenolische verbindingen: Hieronder vallen bisfenolen (zoals BPA), die je bijvoorbeeld in het plastic van waterflesjes kunt vinden. Dit is een hormoonverstorende stof die vaak al in opspraak is geraakt vanwege het gebruik in babyflessen en zuigflessen. BPA wordt in verband gebracht met foetale afwijkingen, laag geboortegewicht, hersen- en gedragsstoornissen bij baby's en kinderen, diabetes, hartaandoeningen, erectiestoornissen bij volwassenen en een 49% hoger risico op vroegtijdig overlijden binnen 10 jaar (11, 12, 13, 14, 15, 16, 17).
Antioxidanten: Deze stoffen worden aan plastic toegevoegd om het materiaal te beschermen.
Fotoinitiatoren: Chemicaliën die gebruikt worden in drukinkt en coatings op verpakkingen.
Hoe werd het onderzoek uitgevoerd?
De onderzoekers pakten het grondig aan. Ze vergeleken eerst twee bestaande databases met informatie over chemicaliën in voedselverpakkingen met vijf grote biomonitoringsprogramma's en drie databases over het menselijk metaboloom en exposoom. Het metaboloom geeft inzicht in welke schadelijke stoffen of toxines zich in het lichaam hebben opgehoopt tijdens de stofwisseling, terwijl het exposoom alle uitwendige stoffen weergeeft waaraan een persoon wordt blootgesteld.
Voor chemicaliën die niet in de databases voorkwamen, maar wel vaak in verpakkingsmaterialen worden aangetroffen, deden de onderzoekers aanvullend literatuuronderzoek. Ze zochten in wetenschappelijke publicaties naar bewijs dat deze stoffen in menselijke monsters zoals bloed, urine of moedermelk zijn gevonden. De onderzoekers verwerkten de informatie vervolgens tot een uitgebreide nieuwe kennisbank, die ze online hebben gezet onder de naam FCChumon database. Deze database brengt voor het eerst systematisch in kaart welke chemicaliën uit voedselverpakkingen in het menselijk lichaam zijn aangetroffen.
De beperkingen van huidige regelgeving
Hoewel de voedselindustrie beweert dat de gebruikte materialen voldoen aan de huidige regelgeving, toont deze studie aan dat naleving van de regels niet per se gelijk staat aan veiligheid. Fabrikanten geven geen openheid over welke chemicaliën er in voedselverpakkingen worden gebruikt, waardoor we nog altijd in onwetendheid leven.
Een ander probleem is dat slechts een fractie van de chemicaliën die in contact komen met voedsel daadwerkelijk wordt gevolgd in mensen. Van de 14.000 bekende chemicaliën worden er in de Verenigde Staten slechts 172 gemonitord.
Zelfregulering faalt
Hoewel de regels in Europa strenger zijn, is in Amerika sinds 2000 bijna 99% van alle nieuwe chemicaliën die in contact komen met voedsel goedgekeurd door de voedsel- en chemische industrie zelf, zonder tussenkomst van de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) (18). Dit komt door een maas in de wet voor stoffen die 'algemeen erkend als veilig' (GRAS) worden beschouwd (19). Deze GRAS-regeling, oorspronkelijk bedoeld voor algemene ingrediënten zoals suiker en azijn, wordt nu breed toegepast. Hierdoor kunnen voedselproducenten zelf beslissen of een stof veilig is, zonder tussenkomst van de FDA.
Groot medisch experiment
Er is beslist onvoldoende kennis over de veiligheid van veel chemische stoffen die in voedselverpakkingen worden gebruikt. Uit deze studie blijkt dat voor 59 van een selectie van 175 gemonitorde stoffen de noodzakelijke gegevens over gezondheidsrisico's ontbreken. Van de 3601 stoffen die bekend staan als 'food contact chemicals' (FCC’s), zijn er 194 aangetroffen in menselijke biomonitoringsprogramma's.
Van deze 194 stoffen hebben er 80 eigenschappen die als zeer zorgwekkend worden beschouwd, zoals het vermogen om DNA te beschadigen, kankerverwekkend te zijn of de voortplanting te schaden. Nog eens 44 stoffen hebben mogelijk zorgwekkende eigenschappen. De hoeveelheid kankergevallen onder kinderen en mensen onder de 50 jaar stijgt de laatste jaren explosief, waarbij de toxische stoffen in ons voedsel door experts worden aangemerkt als één van de mogelijke veroorzakers hiervan (20, 21, 22). Belangrijk is dus om de hoeveelheid gifstoffen uit voedselverpakkingen die je via voeding tot je neemt, tot een minimum te beperken.
Wat kun je zelf doen?
Hoewel de aanwezigheid van een chemische stof in het lichaam niet automatisch betekent dat deze schadelijk is, is voorkomen altijd beter dan genezen. Hier zijn enkele tips om je blootstelling aan chemische stoffen via voedsel te verminderen:
Kies voor vers en onverpakt: Koop zoveel mogelijk verse groenten, fruit en andere producten zonder verpakking. Neem je eigen herbruikbare tassen of netjes mee naar de markt of supermarkt.
Vermijd plastic waar mogelijk: Gebruik glazen, RVS of keramische verpakkingen om voedsel te bewaren in plaats van plastic bakjes. Vermijd te allen tijde plastic met de recycle code nummers 3, 6 en 7. Code 5 (polypropyleen / ABS) is relatief veilig. Zorg dat het plastic niet alleen vrij is van BPA, maar ook bisfenolen in het algemeen. Sommige BPA-alternatieven zijn nog slechter dan BPA zelf.
Let op bij verhitting: Verwarm nooit voedsel in plastic bakjes in de magnetron. Gebruik in plaats daarvan glazen of keramische schalen.
Pas op met vet en zuur: Vette en zure voedingsmiddelen nemen sneller chemicaliën op uit verpakkingen. Bewaar deze bij voorkeur in glas of keramiek.
Wees op je hoede bij vloeistoffen, vooral met blikvoeding: Toxische stoffen lekken gemakkelijker in vloeistoffen en vetrijke voedingsmiddelen. Vermijd waar mogelijk voedsel uit blik en kies voor verse of diepgevroren alternatieven.
Kies voor natuurlijke materialen: Gebruik keukengerei van hout, glas, RVS of siliconen in plaats van plastic.
Koop voedsel in bulk: Koop voedingsmiddelen zoals granen, noten en zaden in bulk zonder verpakking of in grotere hoeveelheden en verpak deze in glas. Een online plastic verpakkingsvrije supermarkt is Pieter Pot.
Koop hele voedingsmiddelen: Kies zoveel mogelijk voor voedsel in zijn geheel, zoals noten, zaden, groenten en fruit, en vermijd gebroken of voorgesneden voedsel om de blootstelling aan toxische stoffen te verminderen.
Bereid zelf je eten: Blijf weg van kant-en-klaarmaaltijden. Hierdoor heb je de maximale controle over het contact van je voedsel met voedselverpakkingen. Ook het eten in een restaurant brengt risico’s met zich mee.
Vermijd fastfood: Fastfood verpakkingen bevatten vaak PFAS. Kies liever voor vers bereid voedsel.
Slotwoord
Dit onderzoek bewijst dat de moderne mens wordt gebombardeerd met vele toxische stoffen, waaronder via voedselverpakkingen. Op een dag zullen we terugkijken en ons verbazen dat we onszelf zo hebben vergiftigd, vergelijkbaar met hoe we nu tegen tabak aankijken. De hoeveelheid toxische stoffen stemt mij somber, maar toch troost ik mezelf met de gedachte dat we onze weerbarheid kunnen versterken en daardoor ook wel wat kunnen hebben.
Door de blootstelling aan toxines te beperken en goed voor onszelf te zorgen met gezond eten, voldoende slaap en minder stress, kunnen we ons lichaam weerbaarder maken. Ons lichaam beschikt gelukkig over vele ontgiftingsmechanismen en antioxidanten die ons beschermen. Laten we hopen dat dit onderzoek beleidsmakers wakker schudt om veiligere verpakkingen verplicht te stellen, maar tot die tijd zullen we zelf het heft in handen moeten nemen.
