Door David van Bodegom, arts, historicus, schrijver en spreker in webinar ‘Houd je brein fit en vitaal’ - NLMagazine Lifestyle & Gezondheid – Het geheim voor langer gezond leven is al lang geleden ontrafeld. Het zijn de bekende gedragsregels: een mens moet meer bewegen, gezonder eten, minder stressen, beter slapen, minder drinken en niet roken. Het echte mysterie is niet wát je moet doen, maar hóe je zo’n gezonde leefstijl een leven lang volhoudt. Sommigen onder ons lijken dat fluitend te doen. Anderen hebben het bijltje erbij neergegooid, en de meesten van ons zitten daar tussenin.
Nudging
Omdat we allemaal wel een duwtje in de rug kunnen gebruiken schreef ik samen met Rudi Westendorp het boek ’10 jaar cadeau’. De aanpak van dit boek gaat niet uit van gedragsregels voor het individu, maar van aanpassingen van de omgeving. Een gedragsregel vertelt je wat je moet doen: ‘Eet meer groente.’ Die gebiedende wijs werkt maar zeer beperkt. Aanpassingen van je leefomgeving maken echter dat je vanzelf een gezondere leefstijl aanneemt. Wie de wortels uit de groentela haalt en op het aanrecht in het zicht zet, eet meer wortels. In de wereld van de wetenschappers wordt dit nudging genoemd. Een gedragsregel dwingt en wekt wrevel op, waardoor je al bij voorbaat in de afweer en ontkenning schiet. Een nudge verleidt als een klein duwtje in de rug en wordt vaak niet eens opgemerkt.
De 4 V’s: verwijderen, vervangen, vermijden, voorbereiden
Er zijn vier strategieën om de ongezonde prikkels in onze dagelijkse omgeving aan te pakken. Ze beginnen allemaal met de letter v: verwijderen, vervangen, vermijden en voorbereiden. In de persoonlijke omgeving in en rond het huis, heb je zelf direct invloed hebt op de inrichting. In die persoonlijke omgeving maken we vooral gebruik van de eerste twee strategieën.
Ten eerste het verwijderen van prikkels die je verleiden tot ongezond gedrag. Zet geen pot met drop in het zicht als je minder wilt snoepen, want iedere keer dat je erlangs loopt word je verleid om eruit te graaien. De tweede strategie is het vervangen van ongezonde door gezonde prikkels. Wie naast het koffieapparaat geen koekblik neerzet maar een schaal met appels, zorgt ervoor dat het hele gezin meer appels eet. Het mooie is dat je de ander niet hoeft te vertellen wat hij moet doen. Het is voldoende om de appels neer te zetten. De omgeving stuurt ons gedrag. Als je doelbewust je omgeving aanpast, zul je daarna jarenlang onbewust door die nieuwe omgeving gestuurd worden naar gezondere keuzes.
Naast onze eigen omgeving, moeten we het ook hebben over de openbare ruimte, zoals de supermarkt of het station, die je niet zelf kunt inrichten. Daar proberen anderen jou doelbewust te verleiden tot ongezonde keuzes. Hier hebben we andere strategieën nodig. Zo’n strategie is het vermijden van ongezonde prikkels. De winkelstraat is een gegeven, maar als je die op je dagelijkse route naar huis vermijdt, word je ook niet door de fastfoodrestaurants verleid om even iets uit de muur te trekken. Dat klinkt als een open deur, maar is wel bijzonder effectief.
De vierde en laatste strategie is die van voorbereiden. Sommige situaties kun je niet vermijden, maar door je erop voor te bereiden kun je je weerbaarder maken tegen de ongezonde prikkels die je er tegenkomt. Wie in de trein stapt moet eerst door het stationsgebied, waar alweer, een grote uitstalling is van verleidelijke snacks. Als je voor je op reis gaat nog een appel of een boterham eet lukt het je vaker om zonder kaasbroodje in de trein te stappen.
Kleine, belangrijke stappen
De aanpak van de omgeving met de vier v’s leidt tot kleine, veelal onbewuste veranderingen in ons gedrag. Maar klein is niet onbelangrijk. Omdat die kleine aanpassingen in ons gedrag zich iedere dag blijven herhalen hebben ze op de lange termijn grote en duurzame effecten op onze gezondheid. Daarom kan de methode met de vier V’s je leven ingrijpend veranderen. Want hiermee kun je een gezonde leefstijl wél volhouden, zonder dat je je op elk moment van de dag bewust aan strenge gedragsregels moet houden.
Laat je omgeving het werk doen
Wij pleiten ervoor om niet telkens weer goede voornemens op te stellen die niet beklijven, maar in plaats daarvan de ongezonde prikkels in je dagelijkse omgeving systematisch aan te pakken, waardoor je als vanzelf een nieuwe, gezondere routine opbouwt. Onderzoek laat zien dat wanneer je de koekjes uit het zicht zet, je iedere dag een koekje minder eet. Al die koekjes samen leiden na enkele jaren tot kilo’s minder lichaamsgewicht. Kleine stappen, maar langdurig volgehouden zorgen zo voor een langer gezond leven.
Ik hoop dat ik jullie heb kunnen inspireren tot actie, je dagelijkse omgeving naar je hand te zetten, en jezelf tien gezonde jaren cadeau te geven.
Veel succes!
David van Bodegom
Bron: De hersenstichting
