NLMagazine Lifestyle & Gezondheid - Het Afrikaanse continent zet zich schrap voor corona. In Nigeria, Zimbabwe, DR Congo en Zuid-Afrika zijn de eerste coronadoden gevallen. Veel landen kiezen meteen voor het zwaarste scenario: de lockdown. Wat moet er gebeuren om een ramp af te wenden?
Wat kan Cordaid doen? Gesprek met onze gezondheidsexpert Jos Dusseljee. “Virussen die de wereld voor lange tijd kunnen bedreigen, moet je als wereldgemeenschap bestrijden, in elk land waar ze bestaan of uitbreken.”
Jos Dusseljee, gezondheidsexpert bij Cordaid.
Hoe kwetsbaar zijn de zorgsystemen in fragiele landen als Zuid-Soedan, de Centraal-Afrikaanse Republiek, en de Democratische Republiek Congo voor het coronavirus?
Ongemeen kwetsbaar, zonder enige restrictie. De zorg is er zeer matig ontwikkeld, amper gefinancierd, zwaar onderbemenst en de beschermingsmiddelen ontbreken. Fragiele landen waar Cordaid werkt zijn al niet toegerust voor de normale gezondheidsuitdagingen, laat staan voor de coronacrisis. En die crisis komt.
Het Afrikaanse continent leek tot voor kort gespaard. Hoe komt dat?
Dat weten we nog niet. Allerlei factoren spelen een rol. Er wordt minder gereisd binnen en tussen landen in Afrika. Mensen gaan een stuk minder op vakantie. Er is een groot gebrek aan middelen om de ziekte te onderkennen en te testen. Er wordt soms gezegd dat het warme klimaat verspreiding tegengaat, maar of dat werkelijk zo is weten we nog niet. Hoe dan ook, het virus is er en verspreidt zich ook op het Afrikaanse continent.
Binnen Afrika zijn de verschillen groot. Denk aan Zuid-Afrika of Kenia, waar de zorg van een totaal ander niveau is dan in bijvoorbeeld Zuid-Soedan. Zijn die landen beter beschermd?
In Zuid-Afrika is de zorg inderdaad stukken beter geregeld. Maar ook daar is de ongelijkheid zeer groot en hebben de armsten geen toegang tot adequate zorg. Ook Kenia heeft grote ‘pockets of poverty’. Landen als Zuid-Afrika, Nigeria, Kenia, die een betere gezondheidszorg hebben, staan centraler in de wereldeconomie. Waardoor corona er ook eerder toeslaat.
“Als de corona-epidemie toeslaat, dan zal de levensreddende basiszorg eronder lijden.
Dat wordt een ramp bovenop een ramp.”
Al maakt het virus geen onderscheid, toch kun je zeggen dat de armste lagen van een bevolking economisch en qua gezondheid het zwaarst worden getroffen door een pandemie. Zij hebben niks om op terug te vallen. In Zuid-Soedan en de Centraal Afrikaanse Republiek heb je het dan nagenoeg over de hele bevolking, in Zuid-Afrika over een groot deel.
Denk je dat de verspreiding van het coronavirus in Afrika groter zal zijn dan in Europa? En wat wordt dan de impact?
Als ik dat wist, kreeg ik vast een prijs. Virologen weten die vraag beter te beantwoorden. Maar in een depressieve bui vrees ik soms het ergste. In veel landen waar Cordaid werkt aan de versterking van primaire gezondheidszorg, is er geen of nauwelijks IC-capaciteit. Als die er is, dan enkel in de hoofdstad. In Zimbabwe, waar de zorg relatief beter is dan in bijvoorbeeld de Centraal-Afrikaanse Republiek, is er één ziekenhuis met een IC-afdeling. Voor een land met 14,5 miljoen mensen. Als corona de zorg gaat belasten in Afrika, dan zal er, net als in Nederland, capaciteit worden weggetrokken uit de reguliere gezondheidszorg, die al zo zwak is. Moeder- en kindzorg, kraamzorg, vaccinatieprogramma’s… Als de corona-epidemie toeslaat, dan zal die levensreddende basiszorg eronder lijden. Dat wordteen ramp bovenop een ramp.”
“Je moet lockdowns combineren met adequate zorg en met maatregelen die mensen in staat stellen om die lockdowns ook te overleven.”
Het gaat eigenlijk nog verder. Waar Nederland over een periode van weken langzamerhand restricties in het openbare leven heeft opgevoerd, zijn sommige Afrikaanse landen bij de eerste besmetting al tot lockdown overgegaan. Ze kiezen meteen voor het zwaarste scenario. Of dat gaat werken is maar de vraag. Social distancing in Afrika is vaak nauwelijks haalbaar. Slechte behuizing en vooral het gebrek aan mogelijkheden om dagen-, laat staan wekenlang zelfredzaam te zijn in isolement, werken tegen. In de landen waar Cordaid werkt is er, buiten de elitaire wijken in hoofdsteden, geen enkel sociaal vangnet. Als die lockdowns aanhouden, dan komen er hongersnoden.”
Wat hadden ze dan moeten doen?
Je moet lockdowns combineren met adequate zorg en met maatregelen die mensen in staat stellen om die lockdowns ook te overleven. Wel of geen lockdown is, zeker in fragiele landen, kiezen uit twee duivelse kwaden. Als je ervoor kiest, dan moet je als overheid, zelfs met de weinige middelen die je hebt, alles doen om de weerbaarheid van mensen te vergroten.
Dat lukt die extreem fragiele landen niet in hun eentje. Daarom is de mondiale versterking van gezondheidssystemen en van de weerbaarheid van gemeenschappen zo belangrijk. Doen we dat niet, dan hebben we een wereldwijd probleem. Virussen die de wereld voor lange tijd kunnen bedreigen, moet je als wereldgemeenschap bestrijden, in elk land waar ze bestaan of uitbreken. Verslaan we corona niet in Afrika, dan blijft het de wereld kwellen, zoals de premier van Ethiopië Abiy Ahmed onlangs schreef. Groepsbescherming moet je mondiaal aanpakken. Om het met een vakterm te zeggen, het gaat om global health security.
Bron: Cordaid
