NLMagazine Politiek & Maatschappij - De invoering van de Omgevingswet is wederom een half jaar vooruitgeduwd. In menig gemeente zal het lastig worden er nog de gang in te houden.
“Opschuiven van de inwerkingtreding van de wet naar 1 juli 2023”, is volgens minister De Jonge (Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening) de beste optie, schreef hij vrijdag aan de Eerste Kamer.
De senaat zou over twee weken definitief beslissen over de eerder geplande invoering op 1 januari. Die datum heeft De Jonge nu zelf doorgehaald.
Niet stabiel en betrouwbaar
Dat komt niet als een verrassing. Het laatste rapport van het Adviescollege ICT-toetsing stelde begin vorige week klip-en-klaar dat het digitale systeem onder de wet niet stabiel en betrouwbaar genoeg is om over twee maanden live te gaan. Dat was een harde eis van de Eerste Kamer.
Het testen door gemeenten en andere overheden van het Digitaal Stelsel Omgevingswet, het DSO, is nog ver onder de maat, stelt het adviescollege.
Sommige onderdelen van de software zijn nog helemaal niet beproefd, waardoor het vereiste basisniveau van de digitale voorzieningen ontbreekt.
In zijn Kamerbrief erkent nu ook De Jonge dat de oefentijd te kort is geweest. Overheden ervaren nog veel technische problemen met het publiceren van wettelijke instrumenten als het omgevingsplan. Voor provinciekoepel IPO was dat de reden aan te dringen op uitstel. Met een klein half jaar extra hoopt de minister een inhaalslag te maken.
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) wilde graag vasthouden aan de ingangsdatum van 1 januari. De koepel had liever een tandje bijgezet. Door de tijdelijke technische maatregelen die De Jonge in petto had, zouden achterblijvende gemeenten later met hun nieuwe software aan kunnen haken. Voor de VNG was dat een acceptabele terugvaloptie.
Ingrijpende herziening
Een ingrijpende herziening van het DSO, een scenario dat het adviescollege voorstelde, ziet De Jonge niet zitten. Hij vreest dat de wet door een langduriger uitstel in een moeras van onzekerheid zal belanden. Ook vanuit de de koepels zegt hij geen verzoeken om een fundamentele heroverweging te horen.
De pas afgeronde tweede fase van tests met het DSO zou volgens De Jonge uitwijzen dat de digitale voorzieningen inmiddels van voldoende niveau zijn. Maar het adviescollege zette juist daar forse kanttekeningen bij, vanwege de nog incomplete software.
De eerste testperiode stelde weinig voor. Er deden slechts zeven gemeenten mee, naast een handvol medeoverheden en omgevingsdiensten. Aan de tweede fase namen zo’n twintig gemeenten deel. Onlangs is een derde testperiode gestart. Volgens de Aansluitmonitor heeft tot nu toe iets meer dan de helft van de gemeenten een plandocument kunnen publiceren.
Gemeenten onzeker
Uit een enquête die De Jonge liet uitvoeren komt een wisselend beeld uit de praktijk naar voren. Veel gemeenten zijn onzeker of ze de implementatie van de wet tijdig gereed hebben. Tijdens de in september afgenomen enquête was de deadline nog 1 januari 2023. Een aantal gemeenten gaf aan ook daarna nog niet klaar te zijn. Een kleine groep weet niet eens welke stappen ze nog moet zetten.
Onder gemeenten die wél klaar zijn voor inwerkingtreding is de frustratie groot. Het nieuwe uitstel zorgt ervoor dat de motivatie tanende is. Gemeenten moeten bovendien langer een projectorganisatie in de benen houden, met de kosten van dien.
Pijnpunt is dat het uitstel de toch al schaarse capaciteit bij gemeenten dreigt op te slokken. Gezien de opgaven op het gebied van wonen en energie willen lokale overheden hun medewerkers dáár graag voor inzetten. Dat zou lastig zijn zolang de implementatie van de Omgevingswet op zich laat wachten. De druk die de Omgevingswet op het gemeentelijk apparaat legt, is sowieso groot, met name in kleine gemeenten.
Twaalf jaar onderweg
Het twaalf jaar geleden ingezette traject naar de Omgevingswet kenmerkt zich de laatste jaren vooral door de discussies over uitstel. Nog geen drie weken op zijn nieuwe post schoof De Jonge in februari de invoering al met zes maanden op. Ondertussen bleven alle seinen op rood staan.
De wetgeving zelf is allang door beide Kamers aangenomen, alleen de invoeringsdatum moet nog worden afgehamerd. Ook de nieuwe ingangsdatum van 1 juli is niet keihard. De Jonge moet nu wederom proberen een invoeringsbesluit door het parlement te loodsen.
Vooral de weerstand in de Eerste Kamer is nog lang niet weggenomen.
Pieter van den Brand, gemeente.nu
