020 Amsterdam Maatschapij/geschiedenis - In het Rampjaar 1672 ging veel mis. De Republiek der Nederlanden werd van 4 kanten aangevallen. Amsterdam moest in allerijl aan de slag. Wat moesten ze doen? Bezoek de gratis tentoonstelling in het Stadsarchief: Amsterdam en het Rampjaar, van 24 juni tot 11 september.
1672 was een rampzalig jaar. De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden werd over zee aangevallen door Engeland en over land door Frankrijk en de bisdommen Münster en Keulen. Het volk was redeloos, de regering radeloos en ons land reddeloos.
Franse legers kwamen opzetten
Hoe de oorlog begon? Het had er mee te maken dat onze buurlanden - die sterker waren - zich bedreigd voelden door de grote macht en enorme rijkdom van de Republiek. De Franse legers trokken op 12 juni 1672 over de Rijn bij Lobith en versloegen het zwakke leger van de Republiek. Snel bezetten ze veel grondgebied in het landschap Twente en het graafschap Zutphen.
Pang, pang!
De Republiek had wel een sterke marine, maar de landmacht was nogal verwaarloosd. Er was al 100 jaar geen oorlog meer geweest. Er waren niet genoeg uniformen en ook niet genoeg geweren. Sommige kanonnen waren al meer dan 80 jaar oud. Omdat kogels duur waren, losten veel soldaten tijdens oefeningen geen schot, maar riepen ze: pang, pang! Het Franse leger kon doorgaan en veroverde op 20 juni vesting Naarden.
Vluchtelingen kwamen aan in Amsterdam
In allerijl werd de verdediging van Amsterdam in orde gemaakt. Weeskinderen werden ingezet voor het ophogen van de stadswal en op de toegangswegen naar de stad kwamen fortjes. Vele vluchtelingen zochten een veilig onderkomen in de stad.
Gebied onder water gezet
Al op 8 juni gaven de Staten van Holland opdracht om de Hollandse Waterlinie onder water te zetten. Deze liep van de Zuiderzee tot de Merwede. Eind juni stond bijna het hele gebied tussen Amsterdam, Muiden, Gorinchem en Dordrecht onder water. Want water, daar is genoeg van in Nederland. De verkoop van bouwpercelen rond Amsterdam kwam meteen vrijwel stil te liggen.
De Fransen konden hun opmars niet doorzetten en trokken zich terug. De maarschalk, die tot genoegen van zijn manschappen kastelen langs de Vecht liet plunderen, had eind 1672 schoon genoeg van zijn verblijf in de ondergelopen polders. De oorlog ging wel nog gewoon door.
Gebroeders De Witt vermoord
Door alle tegenslagen brak paniek uit. Bestuurders aan de kant van de staatsgezinden moesten hun posities afstaan aan Oranjegezinden. De belangrijkste staatsgezinde regent was Johan de Witt. Samen met zijn broer Cornelis verloor hij dit jaar zijn ambt én zijn leven. Zij zijn door een woedende opgezweepte menigte op 20 augustus 1672 in Den Haag vermoord. Iedereen schaarde zich rond Willem III, die op 9 juli werd beëdigd als stadhouder.
De gebroeders De Witt
Oog van de naald
In september 1673 keerde het tij voor de Republiek. Toen veroverde prins Willem de vestingstad Naarden terug. De krijgskansen keerden. In 1674 was het gevaar geweken. Amsterdam was door het oog van de naald gekropen.
Gevolgen desastreus
Het Rampjaar duurde in totaal ongeveer 17 maanden. Toch waren de gevolgen groot. Banken, scholen, winkels, rechtbanken en schouwburgen werden gesloten. Ook gingen door de oorlogscrisis veel handelaren, kunstenaars en schilders failliet.
Bouw grachtengordel stopte
In Amsterdam stagneerde de groei van de bevolking en de economie na het Rampjaar. De grachtengordel werd niet verder werd doorgetrokken tot een keurige halvemaanvorm, wat eigenlijk de bedoeling was. De bouw, die al wel de Amstel was overgestoken, stopte. De grond die overbleef werd ingericht als tuingebied en verhuurd aan particulieren. Ook de Hortus Botanicus kwam hier.
Beurs ging onderuit
Het Rampjaar zorgde voor een grote krach op de Beurs van Amsterdam. De Nederlandse handel en financiën werden lamgelegd. Er was weinig meer over van de rijkdom en welvaart die de Republiek eens gekend had. Het land had het zwaar te verduren gehad.
De stad kwam tot stilstand
2 eeuwen lang was er geen nieuwe uitbreiding van de stad en stond de stad stil.
Tentoonstelling Stadsarchief
In de Schatkamer van het Stadsarchief zijn fraaie handgetekende kaarten te zien van de tijdelijke fortjes rond de stad.
Heel bijzonder zijn de grote gedetailleerde tekeningen van Jacob de Lambre met voorstellen voor de verdediging van Amsterdam in de strenge winter van 1672-1673. Daarnaast zijn er fraaie prenten en documenten uit het Rampjaar. De tentoonstelling in de Schatkamer, te zien van 24 juni tot 11 september. Toegang gratis.
Bron: Gemeente Amsterdam
