NLMagazine Politiek & Maatschappij – Het lijkt alweer een eeuwigheid geleden, maar banken hadden ooit een nutsfunctie. Zij waren dienstbaar aan de bevolking door het in beheer nemen van ons spaargeld en verstrekten krediet aan boeren in de regio (Boerenleenbank) en aan particulieren via bijvoorbeeld de Raiffeisenbank. Deze bank was een familiebedrijf en stond aan de basis van de coöperatieve beweging onder de naam Kredietunie.
Zo’n Kredietunie is democratisch georganiseerd en bestaat uit leden die mede-eigenaar zijn en een stem hebben in het benoemen van bestuursleden. Ter illustratie: De naam van de Rabobank is opgebouwd uit de namen Raffeisenbank en Boerenleenbank.
De directeur van zo’n bank kende de lokale ondernemers persoonlijk en maakte onderdeel uit van de samenleving. Hij kon zelf beslissen over kredietverstrekking en hoefde niet te overleggen met een hoofdkantoor zolang hij zich maar aan de regels hield van de kredietunie. De leden, allen mede-eigenaren, waren via vergaderingen en stemrecht medeverantwoordelijk voor het reilen en zeilen van de bank. En ieder jaar maakten zij een keuze of de bankdirecteur kon aanblijven of wellicht moest worden vervangen.
Wanneer veranderde de traditionele rol van de bank?
In de jaren 80 en 90 van de vorige eeuw raasde een fusiegolf door Nederland en werden schaalvergroting en kostenbesparingen leidend in de bedrijfsvoering. Zo ook bij financiële instellingen zoals banken en verzekeraars: De ABN-bank fuseerde met de AMRO-bank, De Postbank (voorheen van de overheid) fuseerde met de ING en veel kleinere verzekeraars werden opgeslokt door hun grote broers.
De overheid deed hier volop aan mee en privatiseerde onder anderen de PTT, De Spoorwegen en vuilophaaldiensten; bestuurlijke vernieuwing werd het nieuwe toverwoord. Het totale aantal gemeenten in Nederland is inmiddels teruggebracht tot 350 (in 1990 waren dat er nog 672).
De consequenties voor onze samenleving
Deze schaalvergroting, die tot op de dag van vandaag voortduurt, heeft de afstand tussen klanten en bedrijven enorm vergroot net zoals de afstand tussen burgers en de overheid. Bovendien heeft verregaande regelgeving geleid tot gekmakende bureaucratisering waar we dagelijks voorbeelden van zien in onze samenleving.
Toeslagenaffaire/gapende gaten met klanten
De toeslagenaffaire is een lelijk voorbeeld van deze gekmakende bureaucratisering, maar vooralsnog lijkt het erop alsof hier weinig van is geleerd. De belastingdienst kon jarenlang tienduizenden gezinnen financieel gijzelen en zelfs de rechterlijke macht ging hierin mee. Aan de ellende voor deze gedupeerden lijkt voorlopig nog geen einde te komen.
Ook in de bankensector hebben schaalvergroting en managementlagen geleid tot een gapend gat met de klanten. Tegenwoordig bestaan lokale kantoren bijna niet meer en hebben zij nauwelijks bevoegdheden. De meest basale zaken moeten worden uitgelegd aan, en besloten door, een regiokantoor waar 300-350 medewerkers bezig zijn om alle processen en controleprocedures toe te passen. Een website of callcenter zou de klantvriendelijkheid en de service ten goede komen.....
De controlemaatschappij
Sinds de financiële crisis van 2008 staan banken onder curatele van de overheid. De injecties van honderden miljarden Euro’s die nodig waren om de banken te redden hebben de regelgeving en controles van overheden op banken verder aangescherpt. Voor alle duidelijkheid: Die miljarden Euro’s kwamen ook van de Europese Centrale Bank maar die is eigendom van alle landen die de Euro gebruiken en is daarmee het financiële verlengstuk van al die overheden.
Die controles betreffen niet alleen het ministerie van financiën maar ook het ministerie van justitie eist allerlei extra controlemaatregelen zoals het checken van transacties en het voorkomen van transacties die met witwassen te maken kunnen hebben. Daarin speelt ook de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding & Veiligheid een grote rol. Deze afdeling van het ministerie van Ferd Grapperhaus identificeert dreigingen in de samenleving maar kan ook adviezen geven over organisaties in onze samenleving. Zo kan zij heel eenvoudig een organisatie bestempelen als een mogelijk gevaar voor onze samenleving en daarmee een bank dwingen om de rekeningen van zo’n organisatie op te heffen of tijdelijk te blokkeren.
Dat overkwam recent organisaties als Café Weltschmertz, uitgeverij De Blauwe Tijger en Blackbox die regelmatig geluiden laten horen die kritisch zijn over het optreden van de overheid. Op z’n minst vreemd te noemen dat wanneer je een kritisch geluid laat horen over de overheid, je bestempeld kan worden als een terroristische organisatie en vervolgens je bankrekening wordt geblokkeerd.
Hoe nu verder?
Zoals in de opening vermeld waren zakelijke relaties tussen klanten en banken eerst vooral gebaseerd op vertrouwen. Tegenwoordig zijn deze vooral gebaseerd op wantrouwen en wordt ons recht op privacy steeds verder ingeperkt omdat dat beter zou zijn voor onze veiligheid. Nieuwe regelgeving van de overheid dwingt uw bank hun klanten beter te kennen (Know Your Customer) waardoor zij beschikken over informatie die 1 op 1 aan de overheid kan worden verstrekt.
De introductie van de QR-code is de laatste vorm van schending van onze privacy omdat dat beter zou zijn voor onze veiligheid. Iedereen die deel wil nemen aan het sociale leven dient via deze QR-code zichtbaar te maken of hij wel of niet gezond is.
Hoe makkelijk is het voor de overheid om deze QR-code straks ook te introduceren wanneer u bijvoorbeeld gaat tanken of een vliegreis boekt. Of deze te gebruiken bij een bezoek aan de supermarkt waar u vlees, frisdrank en zuivelproducten koopt. Uw koopgedrag bepaalt dan of u aan uw limiet zit aan CO2 uitstoot (benzine, vlees en zuivelproducten) waardoor u op een bepaald moment niet meer mag reizen of vlees mag kopen.
De laatste stap zou dan de koppeling zijn met uw digitale bankpas zodat uw (basis) inkomen wordt gekort wanneer uw koopgedrag niet in orde is en daarmee is de controlecirkel tussen de banken en overheden rond.
Kortom, de controle maatschappij komt met die QR-code in zicht omdat dat voor ons allemaal veiliger zou zijn. In China vindt de bevolking dit al gewoon; hoelang duurt het nog voordat u wakker wordt?
French Paulitz
