Kunstmatige Intelligentie en de gevolgen ervan op onze samenleving

Tijdens mijn ritje van de luchthaven richting het centrum van Tallin vroeg ik de chauffeur wanneer hij verwachtte dat zelfrijdende auto’s (taxi’s dus) zijn werk zouden overnemen. Zijn antwoord was: “Nou, dat ga ik niet meer meemaken, ik heb nog zo’n jaar of 15 te gaan en voor die tijd zie ik dat echt niet gebeuren.”

Toen ik hem antwoordde dat dit inderdaad nog wel ‘s een jaar of 15 zou kunnen gaan duren slaakte hij een zucht van verlichting. Goed voor hem dat ie niet in China woont; de verwachting is dat de Chinezen al over 10 jaar in zelfrijdende auto’s rondrijden en dat taxi’s daarvan het eerste gaan profiteren. Of zou de omschrijving, profiteren, een iets te optimistische insteek zijn?

Waarom loopt China voorop met de toepassing van Kunstmatige Intelligentie?

De VS hebben de reputatie voorop te lopen met Kunstmatige Intelligentie; de grote technologiebedrijven zoals Alphabet/Google, Tesla en Uber zijn al heel ver met zelfrijdende auto’s en in allerlei platformen (Amazon, Facebook, Spotify etc.) wordt al veel langer met complexe algoritmen gewerkt zonder dat we dat in de gaten hebben.



Maar de Chinezen zijn met een inhaalrace begonnen en het zou me niks verbazen als zij die race ook nog gaan winnen. Onderstaand een paar argumenten op een rijtje:

• Het aantal technisch opgeleide studenten is enorm en een groot deel daarvan heeft een opleiding genoten in een of meerdere varianten van Kunstmatige Intelligentie. Het aantal wetenschappelijke publicaties uit China is overweldigend en recent hebben Chinese teams meerdere prestigieuze prijzen gewonnen; teams van Google en Microsoft hadden het nakijken;
• China genereert veel meer data dan welk ander land ter wereld en data zijn de bron voor Kunstmatige Intelligentie. De omvang van de Chinese populatie die dagelijks een Smart Phone gebruikt, is immens en het aantal internetgebruikers is 3x groter dan het aantal internetgebruikers in de VS. Bovendien gebruiken de Chinezen hun Smart Phone veel intensiever, onder andere omdat ze alle financiële transacties met hun Smart Phone uitvoeren maar ook het gebruik van leenfietsen en online shoppen leveren tientallen terabytes per dag aan data op;
• Chinezen waren altijd meesters in het kopiëren van technologie uit de VS en Europa maar inmiddels zijn ze dat stadium allang gepasseerd. Een dienst als Weibo is veel beter dan Twitter en WeChat levert een veel prettiger gebruikerservaring dan Facebook Messenger;
• De laatste reden is meteen ook een discutabele: De Chinese overheid zet al jaren zwaar in op Kunstmatige Intelligentie en heeft meerdere ambities uitgesproken met betrekking tot de inzet van Kunstmatige Intelligentie in de samenleving. Zo willen ze tot 2030 werken aan de verdere integratie van het Internet, Big Data, Kunstmatige Intelligentie en hun eigen economie en indien mogelijk, met de wereldwijde economie. Hoe zij daarbij omgaan met privacy is een gevoelig onderwerp..........

Dan zijn er nog projecten met hogesnelheidstreinen en de aanleg van de nieuwe zijderoute naar Europa via onder andere India, Turkije, Griekenland en Italië; allemaal onderdeel van een groter plan waarin Kunstmatige Intelligentie een dominante rol speelt.

Wat zijn de zichtbare consequenties van Kunstmatige Intelligentie op onze samenlevingen?
Vooropgesteld, de ontwikkelingen met Kunstmatige Intelligentie zijn niet meer te stoppen; niet altijd zichtbaar voor ons zijn toepassingen in sectoren als industrie, logistiek en transport maar ook bij de overheid. Denk bijvoorbeeld aan het werk in distributiecentra en productiebedrijven dat steeds vaker door robots wordt uitgevoerd en in administratieve processen bij de overheid en financiële instellingen.

Beter zichtbaar en inmiddels ook ‘gewoon’, is de inzet van Kunstmatige Intelligentie bij diensten zoals Spotify en Netflix waardoor voorkeuren voor bepaalde muziek en films je worden aangereikt in een bericht, of aanbiedingen van een reisorganisatie die bij je passen en zijn afgestemd op je zoekgedrag.

OK, het kan irritant zijn dat je weer ‘s wordt lastiggevallen met een aanbieding waar je niet op zit te wachten, toch blijkt uit onderzoek dat 82% van de consumenten het prima vindt wanneer ze informatie aangereikt krijgen die afgestemd is op hun behoeften; en dat is precies wat Kunstmatige Intelligentie mogelijk maakt.

Zijn er ook nadelen?
De keerzijde ervan kan op termijn zijn dat banen ingrijpend gaan veranderen of wellicht zelfs verdwijnen. Beroepen als taxi- en vrachtwagenchauffeurs, klantenservices, marketing, baliewerk in kantoren en hotels of administratief werk zijn allemaal voorbeelden van beroepen waar de inzet van Kunstmatige Intelligentie enorme impact gaat hebben.

Er zijn voorspellingen dat als gevolg hiervan de ongelijkheid zal toenemen en dat kan dan weer leiden tot sociale onrust. Het is niet gek dat hierdoor de discussie is ontstaan over de invoering van een basiskomen voor iedereen, maar is dat een oplossing?

Zijn we klaar voor al deze ingrijpende veranderingen?
Niet iedereen denkt dat het zo’n vaart zal lopen en dat het altijd langer duurt voordat deze veranderingen ons echt gaan raken. Ook zijn er optimisten die zeggen dat Kunstmatige Intelligentie nieuwe banen creëert; er zijn mensen nodig die al die robots moeten bouwen en onderhouden en er gaat grote behoefte ontstaan aan technici die goed begrijpen hoe je algoritmes bedenkt, ontwikkelt en onderhoud. En bepaalde functies, zoals advocaten, welzijnswerkers en artsen, waar typisch menselijke vaardigheden vereist zijn zoals empathisch vermogen en sociale vaardigheden, kunnen (nog) niet door een robot worden uitgevoerd.

Desondanks is het verstandig om alvast goed na te denken over de mogelijke consequenties van al deze ontwikkelingen.

De sectoren waar Kunstmatige Intelligentie de meeste impact heeft betreft de komende jaren vooral de beroepen met repetitieve werkzaamheden zoals productiewerk, administratief werk, logistiek (magazijnen) en transport (vrachtwagens).

Compensatie door middel van een basisinkomen lijkt een aardig idee, maar er is meer dan alleen een financiële component die hier een rol speelt. Mensen willen iets bijdragen aan een samenleving. Wanneer zij geen rol van betekenis meer spelen, dreigt vaak isolement en uitsluiting.

Onderwijs

De overheid en het bedrijfsleven zullen passende oplossingen moeten bedenken want de baten van Kunstmatige Intelligentie mogen niet alleen terecht komen bij een relatief kleine groep voorstanders. We zien daar een drietal belangrijke opdrachten:

• De overheid zal het onderwijs drastisch moeten hervormen; meer aandacht voor technische opleidingen en om het hoge tempo van vernieuwingen te kunnen bijhouden wordt bijscholing verplicht onderdeel van het dagelijkse werk. Dat begint al op de basisschool en krijgt een vervolg op middelbare scholen. Vervolgens moeten beroepsopleidingen en hoger- en wetenschappelijk onderwijs opleidingen aanbieden die aansluiten bij wat de samenleving echt nodig heeft
• Het bedrijfsleven moet actief participeren in het onderwijs: enerzijds door aan te geven aan welke vaardigheden behoefte is, anderzijds door zelf zorg te dragen voor bijscholingsmogelijkheden op en tijdens het werk
• Er blijven gebieden waar Kunstmatige Intelligentie (nog) niet de volledige oplossing biedt of slechts een gedeelte van de oplossing vormt. Overheid en bedrijfsleven moeten nauwer samenwerken zodat ook voor deze beroepen de juiste opleidingen (blijven) bestaan. Dat betreft dan vooral de (geestelijke) gezondheidszorg, welzijn en maatschappelijk werk en dienstverlenende beroepen zoals in de Horeca.

Het behoeft geen verdere uitleg dat de grootste druk op het onderwijs komt te liggen. Nog los van de huidige tekorten aan leraren zal ook de inhoud van het onderwijs drastisch moeten veranderen. Een nieuwe generatie docenten is nodig; docenten die technisch onderlegd zijn zodat onze kinderen in de toekomst een bijdrage kunnen leveren aan onze samenleving.

French Paulitz