NL Magazine Techniek - Dat robotisering tot grote veranderingen zal leiden, is een onwrikbaar gegeven. Vaak duiden we deze veranderingen aan als de vierde industriële revolutie. Het is tegelijkertijd wel grappig te constateren dat de derde industriële revolutie nog maar zo kort geleden heeft plaatsgevonden.
We hebben die snelle verandering vrijwel allemaal bewust meegemaakt. Het is namelijk de periode waarin computers een (hoofd)rol zijn gaan spelen in ons leven en werk. Maar nu met de opkomst van kunstmatige intelligentie, beter bekend als Artificial Intelligence (AI), gaan we naar een compleet nieuwe fase die in veel opzichten beslist ongewis is, maar tegelijkertijd talloze uitdagingen en mooie kansen creëert.
Arbeidsmarkt
Laten we eerst eens kijken naar de gevolgen die Artificial Intelligence (AI) voor de arbeidsmarkt zal hebben. Door de opkomst van de technologie verandert die arbeidsmarkt in hoog tempo. Machines hebben in sneltreinvaart simpele en ook al ingewikkeldere handenarbeid overgenomen, waardoor steeds minder mensen geestdodend en routinematig werk hoeven te doen. De robot als vriend dus.
We zien echter ook dat AI steeds vaker het zogenaamde ‘hoofdwerk’ overneemt, bijvoorbeeld administratie. Is dat een zorgelijke ontwikkeling? “Niet per se”, betoogt John Hagel III in een artikel in Harvard Business Review van 21 augustus 2018. “Ons werk zal zeker niet allemaal verdwijnen, maar door automatisering zal de nadruk die we op het belang van de menselijke dimensie van werkzaamheden leggen, steeds groter worden. Denk maar eens aan een zorgrobot, die (al) veel kan.”
‘Maar’, zo blijkt uit het boek Hallo Robot van Benno Mols en Nieske Vergunst, ‘het is nog bijzonder ingewikkeld om machines te bouwen die echt goed en zelfstandig kunnen navigeren door moeilijke ruimtes, die kunnen traplopen en mensen kunnen ontwijken in gangen. Dat blijkt toch erg lastig te zijn. Laat staan dat een machine een persoonlijk gesprek kan voeren dat specifiek is toegesneden op die ene patiënt. De human touch blijft nodig’. Met andere woorden: Wij zijn zeker (nog) niet overbodig.
Geen paniek
Bekijk ook eens onze rol als klant wanneer we een product aanschaffen of van een dienst gebruik willen maken. We beschikken door het internet over heel veel informatie met betrekking tot de opties die er zijn. Zo kunnen we veel gemakkelijker wisselen van verkoper als die niet in onze behoeftes weet te voorzien. We zijn als consument steeds minder bereid akkoord te gaan met standaard- en massaproducten omdat het steeds makkelijker wordt om nicheproducten te vinden die precies bij ons passen. Bedrijven realiseren zich in toenemende mate, dat ze niet met een massa klanten van doen hebben, maar met unieke personen, elk met hun eigen wensen. “Hierin zit het belang van de menselijke dimensie”, aldus Hagel. Wederom blijkt onze menselijke rol essentieel.
Er zijn meer optimisten. Ben Rogmans, oprichter van onderzoeksbureau voor de arbeidsmarkt Intelligence Group is van mening ‘dat het de komende 35 jaar wel goed zit met de werkgelegenheid’. Hij baseert zijn visie op het feit dat elke keer als er in het verleden massale werkloosheid werd voorspeld als gevolg van technologische vooruitgang, dit vervolgens niet bewaarheid werd. “Waarom zou het bij de vierde industriële revolutie anders zijn”, zo vraagt Rogmans zich af.
Groeiende werkgelegenheid in de industrie
Toch zijn veel mensen bang voor hun baan en zien de robot als vijand. Dat hoeft niet. Begin eens met een robot als een ‘gewone’ machine te beschouwen, in plaats van een vervanger van de mens. Door hun vorm en hun mogelijkheden tot interactie, zien we ze echter steeds minder als machines. Maar uiteindelijk zijn ze het wel. En de robot heeft het mogelijk gemaakt dat we in Europa nog flink wat industrie hebben. Er komt momenteel zelfs weer industrie bij, industrie waarvan we vijfentwintig jaar geleden dachten dat die voorgoed naar China was vertrokken. Door de modernisering van de industrie in Europa, hebben we heel wat productie kunnen terughalen uit lagelonenlanden. Dat zogenaamde re-shoring vindt inmiddels op grote schaal plaats. Bedrijven concurreren nog steeds op prijs, maar hoogwaardige kwaliteit, flexibiliteit en lead time (ofwel doorlooptijd; de totale tijd tussen het verzoek om product of dienst te leveren en het feitelijke aanleveren) zijn minstens zo belangrijk geworden. Positieve factoren dus.
De zorg
In de zorg valt met robots veel winst te behalen. Zo richt professor Steve Collins, hoogleraar werktuigbouwkunde aan de Stanford University (VS) zich met zijn onderzoekslab op robotprotheses die aan het been worden gedragen om de mobiliteit van de drager te verbeteren. Daarbij kan het gaan om mensen bij wie een been geamputeerd is of mensen die een beroerte hebben gehad.
Collins: “We moeten het ontwerpproces herzien. Het is niet moeilijk de robotkant te ontwikkelen, maar wel de menselijke”. Als mensen door een robotprothese beter kunnen functioneren is dat een prachtige toepassing. De robot is dus een vriend. Collins was een van de vele sprekers op het Biorop 2018 congres te Enschedé. Het is verder niet ondenkbaar, maar het kan nog wel even duren, dat robots de zorg voor zieken en ouderen overnemen. In de VS wordt hier naarstig onderzoek naar gedaan.
Hoe ingrijpend en op welke termijn zal robotisering de werkgelegenheid beïnvloeden?
Professor Bob de Wit, hoogleraar strategisch leiderschap aan Nyenrode Business Universiteit, is van mening dat robotisering binnen vijf jaar een merkbaar effect zal hebben op de werkgelegenheid. “De komende periode zijn er nog veel mensen nodig om een digitale samenleving te bouwen. Daarna zal de vraag op de arbeidsmarkt afnemen en zullen er steeds meer banen verdwijnen. Werk zal in de toekomst een totaal andere rol gaan spelen in onze maatschappij.”
Tech-expert Paul Daugherty (chief innovation and technology officer) meent dat AI en robots alle banen zullen veranderen en dat het bedrijfsleven hun personeel zo snel mogelijk moet bijscholen voor alle nieuwe banen die dit weer oplevert.
Een geruststellende gedachte is, dat volgens onderzoek van de OESO*), de gevolgen van robotisering op de totale werkgelegenheid echter wel mee zullen vallen.
Tot slot
Wat kunnen we van dit alles leren? Om met professor Bob de Wit te spreken: “Ondernemers zijn mede verantwoordelijk voor de sociale en maatschappelijke impact die ze hebben. Ze moeten wat teruggeven aan de maatschappij. Opleiding hoort daar ook bij. Ik vond school ook niet leuk, maar het is maar net hoe je het organiseert. De huidige onderwijsmethodes zijn volstrekt achterhaald. We moeten een andere manier van leren ontwikkelen.”
Naast het opdoen van nieuwe kennis is het opbouwen van een netwerk essentieel, zo blijkt uit diverse onderzoeken (o.a. Tilburg University). We zijn niet alleen op de wereld en twee weten meer dan één. Met actuele kennis en een goed netwerk ziet de toekomst – met of zonder robot – er voor verreweg de meesten van ons best zonnig uit.
Sijmen van Wijk
Verder lezen?
Bennie Mols & Nieske Vergunst:
Hallo Robot
Ben Rogmans: Geen paniek! Maar ook jouw baan gaat eraan
Viktor Mayer-Schönberger:
De data-economie
Max Tegmark: LIFE 3.0
*) Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling
