NLMagazine Wetenschap & Samenleving- In 1810 werd in Berlijn de Nederlandse prinses Marianne geboren. Tweehonderd jaar later, in 2010, werd dit in Polen feestelijk herdacht met een reizende expositie, lezingen en feestavonden. In het Duitse Reinharthausen bij Wiesbaden werd een herdenkingsboom geplant.
Nederland volgde een half jaar later met een expositie en drie publicaties. Die feestvreugde in Polen en Reinhartshausen is geen wonder. Marianne leeft daar nog steeds in de herinnering vanwege haar liefdadigheid en haar steun aan bevolking en werkgelegenheid. Zo bracht zij bij haar kasteel in Reinhartshausen de failliete wijnbouw weer tot bloei. In het Poolse Camenz (het huidige Kamieńiec Ząbkowicki) liet zij een groot kasteel bouwen, steunde het onderwijs, liet wegen aanleggen en stimuleerde de marmer- en glasindustrie.
In Nederland was die aandacht wel bijzonder, want voor veel Nederlanders is Marianne onbekend. Zij was het zwarte schaap van Oranje, waar niet over werd gesproken. Zeer ten onrechte, want uit recent onderzoek blijkt steeds meer dat deze Oranjeprinses een bijzondere vrouw was en haar tijd ver vooruit. Met name haar kunstzinnigheid, haar grote collectie schilderijen en voor iedereen toegankelijke museum waren zeer opmerkelijk, evenals haar creativiteit, zakelijke inzichten en bovenal haar liefdadigheid. Zij componeerde, dichtte en schreef honderden brieven. Uit die brieven blijkt een werkzaam leven vol romantiek, dramatiek en veel tragiek. Regelmatig reisde Marianne tussen haar bezittingen in Rome, het toenmalige Silezië (nu Polen), noordoost Oostenrijk (nu Tsjechië), Pruisen (nu Duitsland) en Nederland. Zo werd zij een vrouw die in diverse landen van Europa haar sporen heeft achtergelaten.
Voortgaande herwaardering
Een logische stap in de toenemende herwaardering is de totstandkoming in 2020 van de Stichting Erfgoed Prinses Marianne. Diverse brieven van de prinses zijn na haar overlijden vernietigd. De vele brieven die wel bewaard bleven, raakten verspreid. Marianne’s kunstcollectie en ander erfgoed is eveneens verbrokkeld en vaak verdwenen in de anonimiteit. Haar onroerende bezit viel ten prooi aan afbraak, brandstichting en verwaarlozing. Toch valt er nog veel te ontdekken en te redden. Vandaar dat de Stichting zich allereerst ten doel stelt om de brieven te inventariseren en vertalen. De eerste resultaten bevestigen de bijzondere eigenschappen van de prinses en vragen om een verdergaande herwaardering. Het tweede spoor is de reconstructie van de kunstcollectie die de prinses tijdens haar leven heeft opgebouwd. Ook hierin worden verrassende vondsten gedaan.
Jeugdjaren en huwelijk
Prinses Marianne werd op 9 mei 1810 geboren als jongste dochter van prins Willem Frederik van Oranje, onze latere koning Willem I, en zijn echtgenote prinses Wilhelmina (Mimi) van Pruisen. Marianne kwam ter wereld in Berlijn, waar haar vader, op de vlucht voor Napoleon, met zijn gezin in ballingschap verbleef bij zijn schoonfamilie. Moeder Mimi zat niet stil. Zo kocht zij in deze periode in Silezië het oude kloosterlandgoed Camenz. Eind 1813 keerde prins Willem Frederik en zijn gezin terug naar Holland. Marianne zou heel haar leven trots zijn op haar Oranje-afkomst en was zeer gehecht aan haar familieleden.
Op 14 september 1830 trouwde Marianne in de balzaal van Paleis Noordeinde te Den Haag met haar neef Albrecht van Pruisen. Opgewekt vertrok Marianne, aan de zijde van haar echtgenoot, terug naar haar geboortestad Berlijn, waar voor het paar aan de Wilhelmstraβe het Prinz Albrecht Palais werd gebouwd. Uit het huwelijk van Marianne en Albrecht werden vijf kinderen geboren, waarvan er drie de volwassen leeftijd bereikten: Charlotte, Albert en Alexandrine. Ondertussen waren er grote spanningen ontstaan in het huwelijk van Marianne en Albrecht. Om de vaak heftige ruzies te ontlopen, maakte Marianne diverse reizen, vooral naar Italië. Ondanks verzoeningspogingen werd op 28 maart 1849 het huwelijk ontbonden.
Buitenplaatsen in Voorburg
Te midden van alle huwelijks- en scheidingsperikelen kocht Marianne in 1848 de Voorburgse buitenplaats Rusthof. De rust die de naam van dit buiten beloofde, trok haar aan, evenals de nabijheid van haar Oranjefamilie. Bij het herenhuis en in de overtuin liet zij grote slingervijvers aanleggen. Haar tuinbaas Janus Grobben bewoonde de bij Rusthof horende oude boerderij Onder de Linden, waar, op de plek van de vroegere opkamer, een Oranjerie was gebouwd. Naast de Oranjerie lagen de boomgaard, de moestuin en kweekkassen. Op tentoonstellingen behaalde Grobben voor Marianne regelmatig prijzen voor Primula’s en Fuchsia’s.
Door Kees van der Leer, historicus en mede-oprichter en secretaris van de Stichting Erfgoed Prinses Marianne
