Instituut voor Joodse Studies Universiteit Antwerpen

U kunt zich hiervoor opgeven middels een mailbericht aan Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. waarna u een weblink krijgt toegestuuurd voor de lezing die u wenst te volgen. Hieronder volgt een kort overzicht.

Midrasj in een notendop
Donderdag 25 maart 2021 om 20.00 uur
Door Dr. Lieve Teugels, Protestantse Theologische Universiteit Amsterdam

Lezing in het Nederlands. Deze lezing vormt het eerste deel van een tweedelige cursus. Het verschijnsel “midrasj” wordt kort historisch gesitueerd, met name als deel van de rabbijnse literatuur (derde-tiende eeuw), en de mogelijke oorspronkelijke functie van midrasj in de synagoge en/of de academie of het beit midrasj.We geven een kort overzicht van de werken waarin men midrasj kan vinden, zoals de Talmoediem en de specifieke midrasj-collecties (zoals de Mechilta of de Midrasj Rabba). We kijken naar de visie op de tekst van Tanach die achter de midrasj schuil gaat, en belichten tegen die achtergrond een aantal specifieke kenmerken van de midrasj, zoals de aandacht voor details en herhalingen, het a-contextuele, en het feit dat er “geen voor en na” is in de Tanach. Bij dit alles worden al concrete voorbeelden uit midrasj teksten gebruikt.

Lieve Teugels is universitair hoofddocent Jodendom en Hebreeuws aan de Protestantse Theologische Universiteit (PThU) te Amsterdam. Eerder was zij verbonden aan de Universiteit Utrecht en aan het Jewish Theological Seminaryin New York. Lieve’s onderzoeksspecialisme is de rabbijnse midrasj. Ze is de auteur vanThe Meshalim in the Mekhiltot. An Annotated Edition and Translation of the Parables in Mekhilta de Rabbi Ishmael and Mekhilta de Rabbi Shimon bar Yochai(Mohr Siebeck, Tübingen, 2019; Aggadat Bereshit. Translated from the Hebrew with an Introduction andNotes(Brill, Leiden 2001); Bible and Midrash. The Story of ‘The Wooing ofRebekah’ (Gen. 24)(Peeters, Leuven, 2004) en vele artikelen. Een en ander is te vinden op haar website www.lieveteugels.nl.    

'Erkenning' van Israëlitische geloofsgemeenschappen, een begrip met een variabele betekenis. Antwerpen als casus.
Donderdag 22 april 2021 om 20.00 uur
Door Dr. Adriaan Overbeeke, Universiteit Antwerpen, Vrije Universiteit Amsterdam

Lezing in het Nederlands De Joodse gemeenschap in Antwerpen kreeg onder het Hollandse regime (1815-1830) voor het eerst een zekere ‘erkenning’, ingepast in het toen geldende stelsel voor overheids-gereguleerde religie, een stelsel dat schatplichtig was aan het door Napoleon geïntroduceerde erkenningsmodel. Het concept ‘erkenning’ van religie en van religieuze gemeenschappen is anno 2020 van een geheel andere orde. Deels komt dat door de behoefte aan nieuwe regulering, nu het religieuze landschap pluriformer is geworden en (simultaan) het draagvlak voor het accepteren van religieuze uitingen afkalft. Daarbij speelt de entree van een nieuwe – in 1974 ‘erkende’ religie een rol: de islam.

In deze lezing wordt gepoogd de ontwikkeling van de term ‘erkenning’ (van Joodse gemeenschappen) te ontleden. Daarbij zal worden gepoogd aan te geven dat het in het licht van de grondrechtenverplichtingen van de overheid jegens een religieuze minderheid niet om het even is welke betekenis de term ‘erkenning’ heeft.

Adriaan Overbeeke studeerde politieke en sociale wetenschappen in Leuven en rechten in Antwerpen, waar hij in 2005 promoveerde op een proefschrift over de rechtspositie van geloofsgemeenschappen in het Belgische recht. Hij is verbonden aan de faculteit rechten van de Universiteit Antwerpen en aan de faculteit rechtsgeleerdheid van de Vrije Universiteit Amsterdam, waar hij onderzoek verricht in het kader van het onderzoeksprogramma Fundamental Rights, Regulation and Responsible Government, gericht op grondrechtenvraagstukken die kunnen rijzen bij het voeren van overheidsbeleid met betrekking tot religie. 

Rabbijnse parabels in midrasj
Donderdag 29 april 2021 om 20.00 uur
Door Dr. Lieve Teugels, Protestantse Theologische Universiteit Amsterdam

Lezing in het Nederlands. Deze lezing vormt het tweede deel van een tweedelige cursus. In de rabbijnse literatuur, opgeschreven vanaf de 3de eeuw, vinden we vele gelijkenissen of parabels, in het Hebreeuws mesjaliem (enkelvoud: masjal). Ze staan vooral in de commentaren op de Hebreeuwse Bijbel, Midrasjiem, en worden daarom ingezet om bijbeltekst te verklaren. Echter, de boodschap gaat veel verder dan het uitleggen van een specifieke tekst. Vele, maar niet alle mesjaliem, gaan over een koning en zijn relatie met zijn zonen, zijn vrouw, zijn slaven, of zijn huishouding. Andere gaan weer over dieren en doen denken aan Griekse fabels. In deze cursus maken we kennis met een aantal van deze rabbijnse mesjaliem die we samen gaan lezen en bestuderen. Mesjaliemhebben een lange geschiedenis: er zijn er al te vinden in de Tenach; ook Jezus vertelde parabels, en in de Islam hebben Joodse parabels vaak een verrassende twist gekregen. Ook in het chassidisme hebben parabels een heel belangrijke plaats. In de cursus gaan we samen een aantal rabbijnse parabels lezen.

Lieve Teugels is universitair hoofddocent Jodendom en Hebreeuws aan de Protestantse Theologische Universiteit (PThU) te Amsterdam. Eerder was zij verbonden aan de Universiteit Utrecht en aan het Jewish Theological Seminaryin New York. Lieve’s onderzoeksspecialisme is de rabbijnse midrasj. Ze is de auteur vanThe Meshalim in the Mekhiltot. An Annotated Edition and Translation of the Parables in Mekhilta de Rabbi Ishmael and Mekhilta de Rabbi Shimon bar Yochai(Mohr Siebeck, Tübingen, 2019; Aggadat Bereshit. Translated from the Hebrew with an Introduction andNotes(Brill, Leiden 2001); Bible and Midrash. The Story of ‘The Wooing ofRebekah’ (Gen. 24)(Peeters, Leuven, 2004) en vele artikelen. Een en ander is te vinden op haar website www.lieveteugels.nl.

Tussenstation Cosel. Joodse mannen uit West-Europa naar dwangarbeiderskampen in Silezië, 1942-1945.
Donderdag 20 mei 2021 om 20.00 uur
Door Dr. Herman van Rens en Annelies Wilms, beiden auteurs

Lezing in het Nederlands in het kader van de 13de Contactdag Joodse Studies van de Lage Landen. Van augustus tot december 1942 stopten 39 treinen uit Frankrijk, Nederland en België, die op weg waren naar Auschwitz, in het station van het Silezische stadje Cosel. Bijna tienduizend Joodse mannen en jongens werden hier geselecteerd. In kampen in Silezië verrichtten zij dwangarbeid, waarbij de overgrote meerderheid bezweek. Hun lotgevallen waren lange tijd een witte plek in de historiografie. In Tussenstation Coselwordt deze plek ingekleurd. De auteurs stuitten bij hun onderzoek op andere weinig bekende aspecten van de Shoah. De nazi’s wilden de Joden kwijt, maar konden hun arbeid niet missen. Door deze ambivalente houding nam het lijden van de slaven toe; dwangarbeid werd Vernichtung durch Arbeit. De gang van de mannen en jongens door meer dan honderd dwangarbeiderskampen, hun zware strijd om te overleven, hun pogingen om mens te blijven en uiteindelijk de ‘dodenmarsen’ worden beschreven. Het boek, voorzien van foto’s en kaarten, verschijnt in 2020.

Herman van Rens (1946) werkte 30 jaar als huisarts. Na zijn pensioen studeerde hij geschiedenis aan de UVA te Amsterdam. Hij rondde zijn masterfase af in 2009 met de scriptie “Progrom of genocide” over de massamoorden tijdens de eerste maanden van de Spaanse Burgeroorlog. De tekst staat op www.holocaustlimburg.nl/publicaties. In 2013 promoveerde hij in Amsterdam op het proefschrift “Vervolgd in Limburg. Joden en Sinti in Nederlands-Limburg tijdens de Tweede Wereldoorlog”. In 2017 ontving hij de Rachel Borzykowski-penning van de Stichting Sobibor voor zijn bijdrage aan de vermeerdering van de kennis over de deportatie van Nederlandse Joden naar Sobibor.

Annelies Wilms (1945) is de echtgenote van Herman van Rens. Tot haar pensioen was zij werkzaam als leerkracht aan het Speciaal Onderwijs. Zij werkte mee aan het onderzoek voor, en de publicatie van “Vervolgd in Limburg”.