NL Magazine Economie - Minister Koolmees wil koste wat kost doorgaan met het aanpassen van het pensioenstelsel. Een van de belangrijkste voorgestelde wijzigingen is het afschaffen van de ‘doorsneesystematiek’.
Werknemers in loondienst zetten al vele jaren een deel van hun loon opzij voor als men stopt met werken en men wil nog een beetje kunnen rondkomen.
Dat geld wordt ‘opzij gezet’ in gemeenschappelijke pensioenfondsen. Omdat in deze fondsen in de loop der jaren heel veel geld omging, konden risico’s als economische tegenvallers of ‘langer blijven leven’ (eigenlijk niet de bedoeling, dat kost tenslotte veel geld) worden opgevangen. Dit systeem werkte hartstikke goed ‘in het verleden’; immers, het aantal babyboomers was gigantsich en het gross van de mensheid werkte in loondienst waardoor pensioenfondsen min of meer waren verzekerd van een vrijwel constant binnenkomende maandelijkse geldstroom waarmee men ten faveure van de toekomstige pensioengerechtigden vrolijk belegde.
Diezelfde babyboomers, en dat zijn er veel, gaan nú met pensioen en hebben recht op een pensioenuitkering, die echter niet volledig kan worden gefinancierd door de generatie die dat nu betaalt omdat men steeds meer kiest voor ‘eigen baas’, zèlf een keuze wil maken hoe men later pensioen gaat genieten, terwijl verder de rente momenteel heel laag is en men bovendien ook nog eens langer leeft.
Doorsneesystematiek
De manier waarop men premie inlegt en later pensioen geniet is gebaseerd op de doorsneesystematiek. Wat is dát nu weer voor systematiek, wat houdt dát nu weer in en wat voor effect heeft dat op de verschillende generaties? En is die niet oneerlijk richting jongeren?
Met de doorsneesystematiek bouwt iedereen evenveel pensioen op voor het geld dat wordt ingelegd. Leeftijd is daarbij van ondergeschikt belang. Maar eigenlijk kán dat natuurlijk niet; het is toch niet eerlijk dat iemand die jarenlang maandelijks een bepaald bedrag reserveert (waarmee dus lang kan worden belegd) evenveel pensioen krijgt als iemand die vlak vóór zijn pensioen wat geld inlegt. Met dit systeem betalen jongeren met hun inleg dus mee aan het pensioen dat nu aan al de ouderen wordt uitgekeerd. Wat raar eigenlijk…. Pluspuntje voor dit kabinet: men wil van dit systeem af en deze vervangen door een systeem met een eerlijkere inleg en verdeling.
Probleem voor het kabinet
Hoe los je het probleem op dat (volgens het Centraal Planbureau) zo’n systeem de situatie voor de generatie van tussen de 35 en 65 jaar alleen maar verslechtert in plaats van verbetert! Die generatie heeft jarenlang bijgedragen aan de pensioenuitkering voor ouderen. Op zich geen probleem natuurlijk, als zij tenminste op hún beurt kunnen profiteren van de inleg van de jongeren die ná hen komen. Maar dat kúnnen ze niet in een nieuw stelsel omdat het aantal ‘inleggers’ aanmerkelijk lager zal zijn. Die jongere generatie, waarvan een heel groot deel ZZP-er is die zèlf en niét bij een pensioenfonds reserveert, wil ook zèlf profiteren van hun inleg. De groep jongeren tussen de 20 en de 32 die zelf al een pensioen opbouwt, gaat er bij een overgang naar een eerlijker systeem voor iedereen, echter procentueel op vooruit.
Voorlopige nadelen van een toekomstig eerlijk systeem
Op lange termijn (en dat kan nog wel even duren…) krijgen we dus te maken met een ‘eerlijkere’ verdeling. Maar bij de invoering van dit nieuwe systeem, gaat de middelbare groep er volgens het Centraal Planbureau zo’n 2-10% op achteruit en dat is funest voor de mensen die nu rond de 50 jaar oud zijn. Die 2-10% komt neer op een bedrag van zo’n € 60 miljard en dat zal toch ergens vandaan moeten komen wil men deze groep compenseren.
Waar haal je dát geld nu weer vandaan?
Als inventief en intelligent Haags politicus ga je op zoek naar een oplossing. Koolmees is schijnbaar een ster in delegeren en pakt dat anders aan; hij verplicht werkgevers en werknemers een transitieplan te maken. (Transitie is een structurele verandering die het resultaat is van op elkaar inwerkende en elkaar versterkende ontwikkelingen op het gebied van economie, technologie, cultuur, instituties en natuur en milieu - Wikipedia). In dat plan moet worden bepaald hoe de overgangskosten moeten worden gecompenseerd. De meest logische maatregel lijkt het verhogen van de premies en/of het interen op gespaarde gelden/buffers. Maar voor welke periode? Niets is zeker!
Take it or leave it
‘Als de vakbeweging niet meewerkt aan de coalitieplannen voor het pensioenstelsel, dan maar kijken wat mogelijk is zonder sociale partners’, althans dat lijkt de taal die Koolmees bezigt met zijn plan richting de Tweede Kamer. Het kabinet wil maatregelen nemen om desnoods zonder inmenging van de vakbeweging, zaken te veranderen; mensen zouden een eigen pensioenpotje moeten hebben of tussentijds geld moeten kunnen opnemen voor bijvoorbeeld het aflossen van een hypotheek. Individualisering van pensioen past schijnbaar bij de huidige arbeidsmarkt.
Boze vakbonden
Met dit soort Haagse gedachten vrezen vakbonden een uitholling van de zekerheid die collectief sparen kan bieden. Ze zijn boos over het besluit van het kabinet om deze pensioenplannen maar even te gaan doorvoeren. FNV, CNV en VCP stellen zelfs dat minister Koolhaas weinig oog heeft voor en zich niet echt druk maakt over de dreigende daling van de pensioenen voor miljoenen mensen.
Tuur Elzinga van vakbond FNV: "Ik ervaar dit plan als een klap in het gezicht van werkende mensen en gepensioneerden. Ook nu het economisch goed gaat, wil dit kabinet nog steeds geen geld uittrekken om deze grote maatschappelijke problemen aan te pakken.”
Conclusie merkwaardige nieuwe spelregels pensioen
Tja, en zo betaal je al bijna 30 jaar pensioenpremie, en dan gaan we even tussentijds de spelregels aanpassen. Dreigt daar ineens een pensioengat te ontstaan voor een hele generatie van 2 tot 10%. Oh, of je het zelf even ‘verplicht’ gaat aanvullen. Pensioenpremies aanzienlijk omhoog, even je spaargeld aanspreken of de overwaarde uit je eigen huis inzetten. Daarbij wordt ook nog even voor je bepaald wanneer je met pensioen mag en tja, ben je al met pensioen, waarom dan nog indexeren!
Wat is de volgende stap? Hoe meer eigen vermogen, hoe minder AOW? Is de AOW niet een soort uitkering waarop je pensioengrondslag is gebaseerd en waaraan door vadertje Staat in de toekomst ook nog wel even gesleuteld kan worden? Hebben we ineens een uitdaging? Tijd voor plan B. Zorg zelf voor je (aanvulling) pensioen. Wordt autonoom van het pensioen- en overheidssysteem, met een ander verdienmodel dan het traditionele. Nog meer uren ruilen voor geld gaat het niet worden!
Jos de Jong/Eric van Dijen
