NLMagazine Economie & Duurzaamheid - Ons traditionele geldsysteem is een fundament van onze samenleving, maar wankelt onder druk van technologische ontwikkelingen en economische uitdagingen. In een wereld waarin het concept van 'programmeerbaar geld', zoals de digitale euro en de CBDC, terrein wint, ontstaat er een nieuw landschap van mogelijkheden en uitdagingen. Wat is er allemaal en wat betekent dit voor jou?
Tjwan Oei, expert in alternatieve geldsystemen en mede-initiatiefnemer van de regionale munt ‘Arnhems Hert’, belichte dit onderwerp uitvoerig in zijn webinar 'Het beste alternatieve geld'. Met zijn jarenlange ervaring in betalen en bankieren, neemt Tjwan je mee in de wereld van alternatieve geldsystemen, hoe ze van elkaar verschillen, welke voor - en nadelen er zijn en wat dit betekent voor jou.
Meer dan een betaalmiddel
In onze samenleving is geld meer dan slechts een betaalmiddel; het vormt de basis van hoe we waarde uitwisselen en opslaan en dit heeft invloed op onze lokale economieën en gemeenschappen. Er zijn verschillende soorten geldsystemen, elk met hun eigen kenmerken, voordelen en uitdagingen.
Verschillende geldsystemen
Van oudsher kennen we de traditionele valuta's zoals de gulden, de dollar en de euro. Maar daarnaast is er een reeks van alternatieve geldvormen met elk hun eigen unieke eigenschappen en voordelen. Deze variëren van enerzijds lokaal geïnitieerde betaalmiddelen zoals het Arnhems Hert, tot aan wereldwijde valuta zoals Bitcoin en andere crypto.
Lokale & regionale valuta
Lokale valuta worden gecreëerd en gebruikt binnen een specifieke geografische regio. Ze zijn ontworpen om de lokale economie te stimuleren door het geld binnen de gemeenschap te houden en te laten circuleren. De voordelen hiervan zijn dat het lokale bedrijven versterkt en de afhankelijkheid vermindert van de nationale of wereldwijde economie.
Aan de andere kant is de acceptatie buiten de gemeenschap beperkt en het kan uitdagingen in beheer en regulatie met zich meebrengen. Het vereist een solide en transparante infrastructuur om de uitgifte, circulatie en inwisseling van de valuta te beheren. Dit kan complex zijn en aanzienlijke administratieve kosten met zich meebrengen. Ook moeten lokale valuta's vaak voldoen aan nationale en internationale wetgeving, wat kan leiden tot juridische hindernissen en vereisten voor naleving die moeilijk te beheren zijn zonder de juiste middelen en expertise.
Hier vind je een overzicht van lokale valuta in Nederland
Noord-Holland
Gelderland
Utrecht
Friesland
Noord-Brabant
Zuid-Holland
Complementaire valuta
Naast lokale valuta zijn er ook zogenaamde complementaire valuta. Dit type geldsysteem werkt naast de nationale munteenheid en kan gemeenschappen en regio's helpen hun economische veerkracht te vergroten, lokale productie te stimuleren en handel te bevorderen. Een nadeel kan zijn dat het een breed draagvlak vereist en begrip binnen de gemeenschap om effectief te zijn.
Er zijn verschillende nationale en internationale voorbeelden. Zo is er in Nederland de Florijn. Internationaal zijn o.a. de Bristol Pound (Engeland), Chiemgauer (Duitsland) en WIR Franc (Frankrijk) voorbeelden van succesvolle complementaire valuta.
Cryptocurrencies
Cryptocurrencies zijn digitale of virtuele valuta's die gebruikmaken van cryptografie voor beveiliging. Ze worden in de meeste gevallen niet beheerd door één centrale instantie, maar door een netwerk van computers dat technologie gebruikt, zoals blockchain, om alles transparant en onveranderlijk te houden. Met onveranderlijk wordt bedoeld dat de gegevens in de blockchain, zoals transacties, niet kunnen worden aangepast of verwijderd zodra ze zijn vastgelegd. De bekendste cryptocurrency is Bitcoin, maar er zijn duizenden andere cryptocurrencies, ook wel ´altcoins’ genoemd waarvan een deel ontworpen is om optimale privacy te waarborgen, zogehete ‘privacy coins’.
Cryptocurrencies bieden een breed scala aan mogelijkheden, van snellere en goedkopere transacties tot volledige anonimiteit. Het is belangrijk om de specifieke kenmerken, voor- en nadelen van elke cryptocurrency te begrijpen voordat je erin investeert of ze gaat gebruiken. Altcoins en privacy coins vervullen verschillende behoeften binnen het crypto-ecosysteem en kunnen beide waardevol zijn afhankelijk van de specifieke gebruikssituatie.
Altcoins
Altcoins zijn alle andere cryptocurrencies naast Bitcoin. De term staat voor "alternative coins" en omvat een breed scala aan cryptocurrencies met verschillende kenmerken, gebruiksdoelen en technologieën. Voorbeelden van Altcoins zijn:
Ethereum (ETH)
Ethereum is een gedecentraliseerd platform dat slimme contracten uitvoert. Het heeft zijn eigen cryptocurrency, Ether, die wordt gebruikt om transacties te vergemakkelijken en ontwikkelaars te stimuleren. Ethereum heeft veel voordelen. Het kan krachtige digitale contracten maken, die bekendstaan als ‘smart contracts’. Dit zijn zelf uitvoerende contracten waarbij de voorwaarden direct in code zijn geschreven. Daarnaast heeft Ethereum een grote groep ontwikkelaars die eraan werken en wordt het gebruikt voor veel verschillende toepassingen zoals het creëren van decentrale financiële toepassingen (DeFi), het uitgeven van digitale activa zoals NFT's, en het bouwen van decentrale organisaties (DAO's). Maar er zijn ook nadelen. Het netwerk kan soms traag zijn en de kosten kunnen hoog worden als er veel gebruik van wordt gemaakt.
Litecoin (LTC)
Litecoin is een digitale valuta die veel lijkt op Bitcoin, maar met enkele verbeteringen. Het is ontworpen om sneller en goedkoper te zijn. Transacties met Litecoin worden vier keer sneller verwerkt dan met Bitcoin, wat betekent dat je betalingen sneller kunt ontvangen. Daarnaast zijn de kosten voor het versturen van Litecoin meestal lager. Een voorbeeld van het gebruik van Litecoin is om online aankopen te doen zonder lange wachttijden.
Echter, Litecoin heeft ook nadelen. Het wordt minder vaak gebruikt en geaccepteerd dan Bitcoin, waardoor je misschien minder plekken vindt waar je ermee kunt betalen. Daarnaast is er minder ontwikkeling en innovatie vergeleken met sommige andere digitale valuta's.
Privacy Coins
Privacy coins zijn digitale valuta's die zijn ontworpen om anonieme en ontraceerbare transacties mogelijk te maken. Dit betekent dat wanneer je een betaling doet met een privacy coin, niemand kan zien wie de verzender of ontvanger is, of hoeveel geld er wordt overgedragen. Voorbeelden van privacy coins zijn Monero en Zcash. Deze munten zijn ideaal voor mensen die hun financiële transacties volledig privé willen houden, zoals iemand die anoniem wil doneren aan een goed doel.
Aan de andere kant hebben privacy coins ook nadelen. Ze worden vaak in verband gebracht met illegale activiteiten omdat de transacties moeilijk te traceren zijn. Dit kan leiden tot een slechte reputatie en strengere regelgeving. Bovendien zijn privacy coins minder geaccepteerd en bekend dan andere digitale valuta's, wat betekent dat je ze niet overal kunt gebruiken.
Tijdgebaseerde valuta
Tijdgebaseerde valuta zijn een soort ruilmiddel waarbij de waarde wordt bepaald door de tijd die iemand besteedt aan het leveren van een dienst, in plaats van geld. Een uur werk levert bijvoorbeeld één "tijd-eenheid" op, ongeacht de aard van het werk. Een bekend voorbeeld is het tijdruilsysteem, waar mensen diensten zoals tuinieren, bijles geven, of computerhulp uitwisselen zonder geld te gebruiken. Dit systeem is ook wel bekend onder de naam LETS wat staat voor Local Exchange Trading System. Een andere term die hiervoor gebruikt wordt is time banking.
Voordelen van tijdgebaseerde valuta zijn dat het iedereen gelijk waardeert, ongeacht de economische marktwaarde van hun werk, en het bevordert gemeenschap en wederzijdse hulp. Het kan ook helpen mensen toegang te geven tot diensten die ze zich anders niet zouden kunnen veroorloven.
Echter, er zijn ook nadelen. Tijdgebaseerde valuta zijn vaak beperkt tot lokale gemeenschappen en niet breed geaccepteerd. Daarnaast kan het moeilijk zijn om complexe of hoogwaardige diensten eerlijk te waarderen in tijdseenheden. Hierdoor kunnen sommige vaardigheden ondergewaardeerd worden, terwijl eenvoudige taken overgewaardeerd kunnen lijken.
In Nederland zijn er ongeveer 50 actieve LETS-kringen. In omringende landen zijn er ook verschillende tijdgebaseerde valuta's zoals het Belgische Let's, het Britse Timebanking UK en het Duitse Tauschring.
Sterke en zwakke punten herkennen
Elk geldsysteem heeft zijn sterke en zwakke kanten. Je kunt de sterke en zwakke punten van een geldsysteem herkennen door specifieke factoren te evalueren. Sterke punten van een geldsysteem zijn stabiliteit, brede acceptatie, transparantie en beveiliging. Een stabiel geldsysteem heeft weinig waardeschommelingen, wat het vertrouwen van de gebruikers bevordert. Brede acceptatie betekent dat het systeem door veel mensen en bedrijven wordt gebruikt, waardoor het praktisch en nuttig is. Transparantie zorgt ervoor dat gebruikers begrijpen hoe het systeem werkt, wat vertrouwen opbouwt, terwijl sterke beveiligingsmaatregelen beschermen tegen fraude en diefstal.
Aan de andere kant kunnen zwakke punten van een geldsysteem volatiliteit, beperkte acceptatie, gebrek aan transparantie en beveiligingsproblemen zijn. Volatiliteit, of grote schommelingen in waarde, kan leiden tot wantrouwen en economische instabiliteit. Beperkte acceptatie maakt het systeem minder bruikbaar en minder aantrekkelijk voor gebruikers. Gebrek aan transparantie kan leiden tot misbruik en wantrouwen onder gebruikers en beveiligingsproblemen kunnen het systeem kwetsbaar maken voor fraude en diefstal, wat het vertrouwen ondermijnt. Door deze aspecten te analyseren, kan je een beter begrip krijgen van de effectiviteit en betrouwbaarheid van een geldsysteem.
Leren en experimenteren
De beste manier om ergens meer over te leren is door ermee aan de slag te gaan. We nodigen je dan ook van harte uit om zelf te experimenteren met verschillende geldsystemen. Op een manier die voor jou goed en verantwoord voelt natuurlijk.
Als je meer diepgang zoekt over de verschillende geldsystemen en hoe je dit in je dagelijks leven kunt gebruiken, kijk het webinar ‘Het beste alternatieve geld’ van Tjwan Oei terug of neem woensdag 24 juli deel aan het webpanel 'Kies jouw geld' waar Wesley Feijth (Proprivacy.io), Vincent Kersten (Holland Gold), Anthony Migchels (Florijn), Otto Schapendonk (Cijferdokter.nl) en Tjwan Oei (Arnhems Hert & Society 4.0) antwoord geven op jouw vragen over het behouden en vergroten van financiële vrijheid.
