Foto: stichting Monumentenbezit - NLMagazine/’s Graveland, Landgoederen, erfgoederen - Toen in 2020 werd gestart met de restauratie van Buitenplaats Trompenburgh, kon niemand vermoeden dat dat het begin zou zijn van een ingewikkelde puzzel vol ontdekkingen.
Momenteel is stichting Monumentenbezit hard aan het werk om de buitenplaats terug te brengen naar het oorspronkelijke zeventiende-eeuwse beeld. Volgend jaar zal Trompenburgh, inclusief unieke koepelzaal, opengesteld worden voor publiek, zodat iedereen kennis kan maken met de geschiedenis en de verhalen. Emma Heinhuis, medewerker Marketing & Communicatie bij Monumentenbezit, vertelt over het restauratieproces en de uitdagingen die komen kijken bij het beheer en behoud van zo’n historische buitenplaats.
Op de plek van Trompenburgh stond eerst een ander buitenhuis dat deels is verwoest door de Fransen in rampjaar 1672-1673. De zeevaarder Cornelis Tromp (1629-1691) en zijn vrouw Margaretha van Raephorst (1625-1690) gaven hierna de opdracht voor de bouw van een nieuwe buitenplaats Syllisburgh, die later Trompenburgh genoemd zou worden. Cornelis en Margaretha woonden in de winter aan de Keizersgracht in Amsterdam en brachten de zomers door op de buitenplaats in ’s-Graveland.
Buitenplaats Trompenburgh is een van de vele monumenten die stichting Monumentenbezit onder haar hoede heeft. De stichting bestaat sinds 2014, en treedt op als landelijke beheerorganisatie voor cultuurhistorisch waardevolle gebouwen. Een belangrijk onderdeel van het werk is het openstellen van deze gebouwen. Met Trompenburgh kreeg Monumentenbezit de kans om een uniek zeventiende-eeuws decoratieprogramma zichtbaar te maken. Een kans die de stichting niet met twee, maar met veel meer handen heeft aangepakt. Emma: “Bij de overdracht in 2016 was het direct onze wens om de buitenplaats te restaureren, vooral omdat we zagen dat er veel van het zeventiende-eeuwse interieur terug te halen was.”
Plan van aanpak
De restauratiewerkzaamheden zijn in 2020 van start gegaan. Het doel van de restauratie: het behouden van het monument voor de toekomst en het delen ervan met een groot publiek. “Tot nu is Trompenburgh veelal gesloten geweest,” vertelt Emma. “Wat ons betreft de hoogste tijd dat hier verandering in komt en dat het publiek het gebouw en de geschiedenis kan komen beleven.”
Het project is ingestoken op vier specifieke onderdelen: de restauratie van het interieur, verduurzaming, het herstel van de tuin en de openstelling. Het gehele pallet wordt dus aangepakt. Dankzij een subsidie van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en een bijdrage van de provincie Noord-Holland voor het herstel van het dak kon de restauratie gerealiseerd worden.
Terug naar de oorsprong
Het interieur werd als eerste aangepakt, met bijzondere ontdekkingen tot gevolg. “Tijdens de lange bewonersgeschiedenis is er een witte laag verf over de schilderingen in de vestibule en hal geschilderd,” vertelt Emma. “Nu is er een aanzienlijk deel daarvan blootgelegd door een groot restauratieteam. Zij hebben alles handmatig weggekrabd, laagje voor laagje.” Het arbeidsintensieve werk werd beloond met de langzame onthulling van prachtig geschilderde vogelluchten in de gangen.
Ook in de koepelzaal is veel werk verricht. Tijdens de geplande werkzaamheden de restauratoren tot de ontdekking dat er een bruine laag om de figuren heen is geschilderd. Die hebben ze deels kunnen verwijderen, waardoor er veel meer dieptewerking ontstaat. Om dat in heel de koepel te kunnen doen, heeft Monumentenbezit echter aanvullende financiën nodig. De stichting hoopt nog op een beschikking eind dit jaar van de provincie voor de koepelzaal. “Trompenburgh is een extreem statussymbool geweest,” aldus Emma. “Cornelis Tromp heeft echt een soort paradepaardje neergezet waarmee hij zijn gasten kon imponeren. Vooral met de koepelzaal, dat is een van de meest bijzondere overgebleven voorbeelden uit de zeventiende eeuw.” Als de buitenplaats volgend jaar wordt opengesteld, is dit de enige koepelzaal met een vrijwel compleet zeventiende-eeuws decoratieprogramma in Nederland die toegankelijk is voor publiek.
Foto: stichting Monumentenbezit
Niet alleen het interieur wordt aangepakt, ook de renovatie van de tuin staat op de planning voor dit jaar. Emma schetst een beeld van het zeventiende-eeuwse landgoed. “Het huis lag vroeger veel meer in het water dan nu. Als zeevaarder hield Cornelis Tromp zich natuurlijk veel bezig met water en daar was het huis ook onderdeel van. In de loop der tijd heeft er echter verlanding plaatsgevonden waardoor het huis niet meer in haar geometrische context in het water staat.” De aangelegde grasstroken worden straks verwijderd zodat het gebouw weer in het water komt te liggen. Ook wordt de historische boomgaard hersteld.
Tijdloze kwaliteit
Stichting Monumentenbezit gaat voor resultaat en heeft gekozen voor een uitgebreide en weloverwogen restauratie, maar die kost ook veel tijd. Emma: “Voor Monumentenbezit is het belangrijk dat we – waar mogelijk – de originele waarden van cultureel erfgoed kunnen behouden.” Toen het restauratieteam bijvoorbeeld werd verrast door de grote hoeveelheid aan architectonische details bij de schoonmaakwerkzaamheden in het koepelgewelf, is de weloverwogen keuze gemaakt om eerdere ‘herstellingen’ te verwijderen. “Een tijdrovend en arbeidsintensief werk, maar wel eentje die de kwaliteit van de zeventiende-eeuwse decoratie weer zichtbaar maakt.”
Ook werkt Monumentenbezit hard aan de verduurzaming van de buitenplaats. “We vinden het belangrijk dat ook monumenten meegaan in de energietransitie,” vertelt Emma. “Daarom hebben we bij Trompenburgh gekeken naar mogelijkheden om minder grondstoffen te verbruiken en de energiebehoefte duurzamer op te wekken.” Zo is er isolatiemateriaal aangebracht, zijn er kieren gedicht en is er een warmtepomp geïnstalleerd die de vloerverwarming in de koepelzaal aanstuurt. Met alle maatregelen is het de organisatie gelukt om van energielabel G naar F te gaan. “Dat klinkt niet als veel, maar voor monumenten is dat echt een grote stap. De CO₂-uitstoot is bijvoorbeeld gereduceerd met maar liefst 45 procent.”
Foto: stichting Monumentenbezit
Openstelling
Trompenburgh krijgt straks een museaal karakter. Omdat niet bekend is hoe de inrichting er in de zeventiende eeuw uit heeft gezien, zal het historische verhaal verteld gaan worden aan de hand van een ‘moderne’ inrichting. “Er is geen collectie overgebleven van Cornelis Tromp zelf,” vertelt Emma, “maar we zien het gebouw als de collectie: de schilderingen en de bijzondere architectuur maken het verhaal.”
Toekomstige bezoekers krijgen ook een kijkje achter de schermen, verklapt Emma alvast. “Schilderingen op de lambrisering en muren zijn nog bedekt in de koepelzaal. Als Trompenburgh open is voor publiek, willen we dat blijven restaureren. Zo kunnen mensen meegenomen worden in het restauratieproces en zien hoe wij te werk gaan.” Emma geeft aan dat Monumentenbezit het belangrijk vindt om met iedereen het verhaal te kunnen delen. “Onze directeur zegt altijd: samen maken we geschiedenis. We doen het echt met z’n allen, zodat iedereen ervan kan genieten.”
Bron: Erfgoedstem
