NLMagazine Erfgoederen - In de huidige stikstofcrisis hebben boerderijen het zwaar. Maar de wederopbouwboerderij, die heeft het nog zwaarder. Deze boerderijen worden vaak niet als erfgoed gezien. Voor je het weet zijn ze allemaal weg.
Sophie Elpers, etnoloog bij het Meertens Instituut (KNAW) in Amsterdam, geeft 13 december bij Heemkundekring Nederweert een lezing over ‘Wederopbouwboerderijen. De strijd over de wederopbouw van boerderijen tijdens en na de Tweede Wereldoorlog’. Hiermee vraagt zij aandacht voor dit belangrijke thema.
Veel plattelandsgebieden in Nederland worden nog steeds gekenmerkt door de wederopbouwboerderijen uit de jaren 1940–1955. De bouw van deze boerderijen werd bepaald door een spanningsveld tussen behoud en innovatie. Hieraan ten grondslag lag de gedachte dat boerderijen twee functies hadden te vervullen. Ze symboliseerden bepaalde traditionele waarden en moesten bijdragen aan de versterking en de vorming van een nationale identiteit. Anderzijds bleven het agrarische gebruiksobjecten die van centraal belang waren voor de modernisering van de Nederlandse landbouw. Een ontwikkeling die ons nu zoveel problemen bezorgt.
Noordoostpolder
Vooral in de Noordoostpolder zijn nog veel karakteristieke werderopbouw-boerderijen te vinden. Deze boerderijen waren onderdeel van het uitgifteplan dat in 1947 door de minister van financiën Piet Lieftinck werd goedgekeurd. De Noordoostpolder moest een moderen en welvarend landbouwgebied worden. Uiteindelijk zijn hier rond de 1577 landbouw- en 224 tuinbouwbedrijven gebouwd. Als je in aanmerking wilde komen voor zo’n boerderij moest je door een strenge selectie.
Land van Maas en Waal
Een ander gebied waar veel boerderijen uit de wederopbouw zijn gebouwd is het land van Maas en Waal. Hier zijn in de jaren 50 wel 96 nieuwe boerderijen gebouwd in het kader van bedrijfsverplaatsing vanuit de kernen van dorpen. Vele van deze boerderijen, ooit als gemengd bedrijven opgezet, zijn niet meer bruikbaar voor de tegenwoordige landbouw met schaalvergroting en specialisatie, met grote veranderingen van het landschap als gevolg.
Wederopbouwboerderij in land van Maas en Waal. Foto: Heemschut
Een aantal boerderijen waar de eerste bewoners nog inzitten, zijn nog bijna geheel authentiek aanwezig. Twee jaar geleden riep Heemschut Gelderland op dat uit deze groep snel een keuze moet worden gemaakt of ze monumentwaardig zijn.
De wederopbouw-boederijen zijn gebouwd met hoop op betere tijden. Hoewel velen de boerderijen niet erg ‘mooi’ vinden, zijn het belangrijke tijdsiconen die een deel van het verhaal van Nederland vertellen. Laten we zorgen dat hiervan een deel in ieder geval blijft bestaan, als herinnering aan een vervlogen tijd.
