Door Jos de Jong - NLMagazine, water, duurzaamheid – Hydrografie, de wetenschap van het meten en beschrijven van de fysieke kenmerken van oceanen, zeeën, meren en rivieren, staat aan de vooravond van de nodige veranderingen en uitdagingen. De komende jaren kunnen diverse trends en ontwikkelingen vorm gaan geven aan deze industrie, met zeer waarschijnlijk de nodige implicaties voor zowel navigatie als milieuduurzaamheid.
Een van de belangwekkendste projecten/producten dat vanwege de plaatsing op zee veel te maken heeft met alle facetten van water, energie, straling, natuurelementen, fauna en flora etc, zijn de steeds verder in aantal toenemende windmolenparken waarmee de geplande 11,5 gigawatt in 2030 vrijwel wordt verdubbeld tot 21 GW.
1. Opkomst van duurzame energiebronnen
Met de groeiende focus op duurzaamheid nemen windmolenparken op zee een steeds grotere prominente plaats in. Hydrografie is erg belangrijk bij het in kaart brengen van de zeebodem voor de installatie en het onderhoud van windmolens. Recente onderzoeken wijzen op een exponentiële groei van deze projecten, met wellicht voordelen voor de groene energietransitie.
Groei van windmolenparken op zee (2018-2024)
In de grafiek hieronder wordt de groei van windmolenparken
op zee in de periode van 2018 tot 2024 weergegeven.
Jaar - Aantal windmolenparken
2018 - 30
2019 - 40
2020 - 50
2021 - 80
2022 - 110
2023 - 130
2024 - 150 (estimated)
Deze grafiek toont een gestage stijging van het aantal windmolenparken op zee. In 2018 waren er 30 van deze parken., in 2023 waren dat er al 130 en men verwacht dat het aantal in 2024 wel eens kan oplopen tot zo’n 150. Deze groei onderstreept de opkomst van duurzame energiebronnen en de toenemende rol van hydrografie bij het plannen en onderhouden van deze giga-installaties.
Voordelen energieopwekking op zee
Windenergie op zee speelt een grote rol in de omvorming van ons energiesysteem. De Noordzee is een gunstige plek voor windmolens omdat de waterdiepte relatief gering is waardoor windturbines makkelijker te bouwen cq aan te leggen zijn. Verder waait er altijd wel een stevige bries op de Noordzee waardoor energieopwekking enorm ‘kan’ zijn (daar zijn veel wetenschappers het nog niet helemaal over eens), havens zijn dichtbij voor snelle calamiteiten en de parken staan relatief dicht bij de kust en de energieverbruikers zodat men geen duizenden kilometers aan leidingen hoeft aan te leggen.
Bij het uitvoeren van de plannen voor windenergie op zee houdt de overheid ‘zoveel mogelijk rekening met andere belangen op zee en aan de kust’... Op de Noordzee is al best veel te doen. Denk aan de scheepvaart, visserij, olie-, gas- en zandwinning, er zijn oefengebieden van Defensie en er bestaan hier ook nog eens natuurgebieden. Waar uiteindelijk windmolens komen, luistert dus heel erg nauw. Er wordt gekeken naar betaalbaarheid, de energieopbrengst en effecten op onder meer natuur, olie- en gaswinning, visserij, scheepvaart en toerisme. Hydrografie speelt hier dan ook een hele belangrijke rol bij en is op de Noordzee eigenlijk niet meer weg te denken.
2. Milieubewustzijn en horizonvervuiling
Hoewel windmolens op zee waarschijnlijk (dat is nog niet echt heel duidelijk en ook nog niet onomstotelijk bewezen) een duurzame bron van energie zijn, rijzen er steeds grotere zorgen over horizonvervuiling (landschapsvervuiling ontstaan door het plaatsen van allerlei objecten die het vrije zicht naar de horizon beperken en de harmonie van het landschap verstoren).
Kijk eens vanaf de Nederlandse kust richting zee in met name Noord- en Zuid Holland. Je schrikt je wezenloos! Of maak eens een trip van Amsterdam naar Leeuwarden, maar dan wel via de Afsluitdijk. Noord-Holland heeft zijn ziel al verkocht; hier staan de polders al volgestampt met windmolens en… daar kan schijnbaar nog meer bij! Als je vervolgens over de 30 kilometerslange Afsluitdijk rijdt, is er nergens meer vrij uitzicht over het IJsselmeer, ooit een zo’n fraai natuurgebied dat nu propvol met lelijke molens is gebouwd.
Hydrografisch onderzoek speelt een cruciale rol bij het evalueren van de impact op vrij uitzicht en op het zeegezicht. De balans tussen duurzame energieopwekking en het behoud van het visuele karakter van kustlijnen is een belangrijk aandachtspunt waarover het laatste woord nog lang niet is gesproken. Geven we in Holland echt alles op voor energie ten koste van alles wat met vrij uitzicht te maken heeft? Laten we hopen van niet. Macht en geld spelen in dit kader echter een belangrijke, maar ook niet altijd een even gunstige rol.
Impactanalyse van horizonvervuiling door windmolenparken.
Jaar - Impact op horizonvervuiling (schaal van 1-10)
2020 - 3
2021 - 4
2022 - 5
2023 - 6
2024 - 7 (estimated
Tabel met de verwachte toename horizonvervuiling door windmolenparken. Die impact neemt jaarlijks toe. Binnen de hydrografische gemeenschap moet hieraan veel aandacht worden besteed.
3. Elektromagnetische straling, zeeleven, vogelbestand en milieu
Een opkomende zorg betreft de elektromagnetische straling van onderzeese kabels die windmolenparken verbinden. Hydrografisch onderzoek richt zich mede op het begrijpen van mogelijke windmoleneffecten op het zeeleven.
Straling heeft reeds aangetoond dat het richtingsgevoel van vissen verstoord raakt en dat vissen door straling stress ondervinden. Uit onderzoek in de VS blijkt dat waterdieren ernstige gehoorbeschadigingen oplopen vanwege geluidsoverlast tijdens de bouw en met name bij het heien van de stalen buizen van de windmolens in de zeebodem. Bij 165 dB lopen vissen al gehoorbeschadiging op. Sommige vissen ondervinden verder ook nog eens hinder van elektromagnetische velden die worden geproduceerd door de elektriciteitskabels.
Verdere nadelen windmolenparken en energiewekking op zee (om er maar een paar te noemen)
-
Milieubelasting door metaalvervuiling.
Offshore windturbines in windmolenparken leiden tot de emissie van giftige metaalverbindingen in de Noord- en Oostzee. -
Verstoring van Zeeleven.
Plaatsing van grote windparken in de Noordzee verstoort het zeeleven voor vogels, vissen en zeezoogdieren. -
Mondiale uitbreiding en onbekende ecologische impact
-
Offshore windparken verspreiden zich wereldwijd, maar de effecten op visserij en ecosystemen moeten beter begrepen worden, zo is in deze Amerikaanse studie te lezen.
-
Catastrofale impact op zeevogels.
Waarschuwing van de Royal Society for the Protection of Birds (RSPB) meldt een potentieel verlies van 4.000 drieteenmeeuwen per jaar in het VK door windturbines in zee. -
Effect op kreeftlarven.
Elektromagnetische velden van onderwaterkabels beïnvloeden kreeftlarven, resulterend in verminderde zwemcapaciteit en verhoogd risico op misvorming zo toont een nieuwe Britse studie. -
Beveiligingskwetsbaarheid op de Noordzee.
Beveiliging van windparken op de Noordzee schiet tekort, waardoor ze kwetsbaar zijn voor sabotage volgens kennisinstituut HCSS. Zorgwekkend gezien de groeiende afhankelijkheid van deze parken voor stroom (zie advies van kennisinstituut HCSS aan de Marine en Kustwacht). -
Windturbinebladen zijn momenteel zo’n 100 meter lang, maar men verwacht snel richting de 150 meter te gaan ofwel de lengte van een voetbalveld. Het effect van elke meter extra moet nauwkeurig worden onderzocht omdat de op het blad uitgeoefende krachten enorm zijn en bij elke meter verder toenemen.
-
Windturbinebladen produceren de kankerverwekkende fijnstof Bisfenol. Eén kilo bisfenol-A maakt enorme hoeveelheden water (men claimt zelfs 10 miljard liter) onbruikbaar. Een gemiddelde windturbine produceert op jaarbasis ca 60 kg van deze Bisfenol-A. Reken dus maar uit: 60 x 10 miljard ofwel 600 miljard liter onbruikbaar water; dat is echt heel veel.
-
Niet-recyclebare windturbinebladen.
Turbinebladen van windmolens kunnen niet worden gerecycled en worden daarom begraven zo meldt Bloomberg
Het behoeft absoluut geen betoog dat de correlatie tussen elektromagnetische velden en veranderingen in migratiepatronen van vissen- en andere dierenpopulaties diepgaande studies en analyses vereisen.
Trends in elektromagnetische straling en impact op zeeleven (2018-2024)
Deze grafiek illustreert de evolutie van elektromagnetische straling en de mogelijke impact op zeeleven.
Jaar - Elektromagnetische straling (index) - Impact op zeeleven (schaal van 1-10)
2018 - 00 - 3
2019 - 25 - 4
2020 - 30 - 5
2021 - 35 - 6
2022 - 40 - 7
2023 - 45 - 8
2024 - 50 (estimated - 9 (estimated)
Overzicht van een stijgende tendens in elektromagnetische straling, met een parallelle toename in de impact op zeeleven. Deze gegevens benadrukken de groeiende bezorgdheid en de noodzaak van diepgaand hydrografisch onderzoek om de effecten op het mariene ecosysteem te begrijpen.
4. Innovaties in navigatietechnologie
Hydrografie evolueert met geavanceerde technologieën. Schepen uitgerust met geavanceerde hydrografische instrumenten, kunnen de efficiëntie van gegevensverzameling en kaartproductie verbeteren. Dat betekent een snellere en nauwkeurigere navigatie, belangrijk voor zowel de scheepvaart als voor de ontwikkeling van onderzeese infrastructuur.
Toename van het gebruik van autonome hydrografische platforms (2018-2024)
Jaar - Aantal autonome platforms
2018 - 10
2019 - 15
2020 - 20
2021 - 40
2022 - 60
2023 - 70
2024 - 80 (estimated)
Dit diagram toont een significante toename in het gebruik van autonome hydrografische platforms. In 2018 waren er 10 platforms, maar dit aantal is gestegen tot 80 eind 2023. Dit betekent dat een groeiende integratie van geavanceerde technologieën in de hydrografische sector belangrijk is voor duidelijke gegevensverzameling en kaartproductie.
Conclusie
De toekomst van hydrografie wordt gevormd door duurzame energietransities, milieubewustzijn en technologische innovaties. Het evenwicht tussen groene energieproductie en milieubescherming is een heikel spel dat de hydrografische wereld de komende jaren zal blijven beheersen. Het belang van hydrografie strekt zich uit van ‘het navigeren door wateren’ tot ‘het behouden van een gezonde en duurzame maritieme omgeving’.
Bronnen
- Hydro International , Business Guide 2024;
- TNO: Windmolenparken op zee;
- Der Spiegel - Windräder verschmutzen Nordsee mit Rostschutz.
- Kennisinstituut Deltares
- Bloomberg – Mega Wind Turbines getting even bigger;
- Clintel.nl;
- Kennisinstituut HCSS (marine);
- Tos.org – Accoustic impacts of offshore wind energy;
- Oceanography – Official magazine oceanography society;,
- Acoustic Impacts of Offshore Wind Energy on Fishery Resources: An Evolving Source and Varied Effects Across a Wind
Farm’s Lifetime | Oceanography (tos.org)
- MDPI.com
