Still uit De verliefde camera, 1971. © Ed van der Elsken, Nederlands Fotomuseum - NLMagazine Kunst & Cultuur - Ed van der Elsken werd beroemd als fotograaf, maar was ook een gedreven filmer. Met zijn (16mm-)camera trok hij erop uit om het leven en de mensen vast te leggen, uitdagend, betrokken, speels.
Voor zijn lens verschenen inwoners van Amsterdam, Parijs en Tokio naast spraak-makende kunstenaars en de filmende fotograaf zelf. Bijna alle Van der Elsken-films in de Eye-collectie zijn op hoge kwaliteit geremasterd en vanaf 6 december gratis wereldwijd te bekijken op Eye Film Player, de streamingdienst van Eye.
Ed van der Elsken (1925-1990) geldt als een van de belangrijkste internationale fotografen, naast grootheden als Robert Frank en William Klein. Hij werd geroemd als fotograaf die het leven en de mensen van alledag vastlegde – eerst in grofkorrelig zwart-wit (Een liefdesgeschiedenis in Saint-Germain-des-Prés, 1956), later in kleur (Eye Love You, 1977).
Opvallend was Van der Elskens liefde voor mensen, in alle soorten en maten; al zwervend over straat trad hij met ze in gesprek, daagde ze uit, en drukte af op het beslissende moment – van marktkoopman tot kunstenaar, van yakuza-gangster tot punker, van doodgewone passant in het straatbeeld tot kleurrijke paradijsvogel. Daarnaast was er ook de chroniqueur van de zelfkant; hij had oog voor mensen die in de marges van de samenleving verkeerden – vrijwillig en onvrijwillig. Deze ‘verschoppelingen’ vond hij in de rauwe achterbuurten en rosse straten van grote steden.
“Ik bezing het leven, ingewikkelder ben ik niet. Maar ik bezing dan ook wel alles: liefde, moed, schoonheid en ook woede, bloed, zweet en tranen.” (Ed van der Elsken in De verliefde camera -1971)
16mm-filmcamera
Minder bekend is dat Van der Elsken vanaf 1960 naast de fotocamera ook de filmcamera ter hand nam, te beginnen met een 16mm-Bolex (nu onderdeel van de Eye-collectie). Niet verrassend, want de fotoboeken waarmee Van der Elsken bekend werd, vertoonden al een sterk filmische opbouw in de volgorde en uitsneden van de beeldsequenties.
Van der Elskens filmcamera deed onder meer verslag van zijn familieleven aan de Amsterdamse Nieuwmarkt en in de polder bij Edam, om te eindigen met de filmer zelf voor de camera. Vanaf 1988 deed Van der Elsken – onsentimenteel en aangrijpend – verslag van de ziekte die hem zou slopen, prostaatkanker. Met een knipoog naar het heden wordt Van der Elsken wel ‘vlogger avant la lettre’ genoemd.
Vrijwel alle Van der Elsken films zijn vanuit de filmmuseumcollectie nu beschikbaar gemaakt voor vertoning op Eye Film Player, de streamingdienst van Eye. De films zijn gratis en wereldwijd te bekijken.
Remaster-traject in Eye
De films – in lengte variërend van 4 tot 79 minuten, en gefilmd op verschillende formaten – zijn door Eye digitaal geremasterd, in samenwerking met Beeld en Geluid en de erven Van der Elsken. Waren voorheen alleen slechte digitale versies beschikbaar, nu zijn de films opnieuw gedigitaliseerd (van het analoge bronmateriaal). Daarmee komt Van der Elskens 16mm-werk voor het eerst online beschikbaar in optimale beeldkwaliteit (hoge resolutie, zorgvuldige kleurcorrectie). Het resultaat staat zo dicht mogelijk bij de kwaliteit van de oorspronkelijke film en brengt de look & feel van de originele analoge kopie terug.
Meer informatie
‘De Films van Ed van der Elsken’ op Eye Film Player, player.eyefilm.nl/ed-van-der-elsken
Programma
Welkom in het leven, lieve kleine 1963 36’ 16mm zwart-wit
De verliefde camera 1971 39’ 16mm kleur zwart-wit
Death in the Port Jackson Hotel 1972 37’ 16mm kleur
Avonturen op het land 1980 74’ Super8 kleur
Een fotograaf filmt Amsterdam 1982 60’ 16mm kleur
Bye 1990 108’ video (Betacam/U-Matic) 16mm kleur zwart-wit
Verliefd op Amsterdam
Verzamelprogramma: 16mm-opnamen uit de jaren zestig van het oude Waterlooplein, fietsers in de stad en Amsterdamse schooljeugd.
Fietsen 1965 6’ zwart-wit
Lieverdjes 1963 6’ zwart-wit
Handen 1960 5’ zwart-wit
Het Waterlooplein verdwijnt 1967 12’ 16mm zwart-wit
Karel Appel & Dylaby
Verzamelprogramma: Van der Elsken toonde veel interesse in het werk van de kunstenaars van zijn generatie. Hij filmde Karel Appel en legde een roemruchte tentoonstelling vast in het Stedelijk Museum van Willem Sandberg.
Dylaby 1962 10’ 16mm zwart-wit
Appel-iep 1965 14’ 16mm zwart-wit
Karel Appel, componist 1961 4’16mm zwart-wit
