Gebruikerswaardering: 5 / 5
Waarom het tijd is om AI-gebruik niet langer te verstoppen, maar eerlijk en eenvoudig te verklaren - NLMagazine/Maatschappij, IT-betrouwbaarheid - Tot voor kort draaide de discussie over AI vooral om het opsporen van gebruik: detectoren, watermerken en logboeken met prompts.
Maar nu AI in alle fases van onderzoek een rol speelt, blijkt dat achterhaald. Het echte probleem is dat huidige verklaringen vaak te vaag zijn (‘ChatGPT hielp bij bewerking’), weinig concreet zijn en eerlijke auteurs onterecht in een kwaad daglicht zetten.
Het gevolg is dat onderzoekers AI-gebruik nauwelijks durven te melden, uit angst voor kritiek of sancties. Daardoor ontstaat een cultuur van achterdocht, terwijl transparantie juist vertrouwen zou moeten versterken. Iedereen gebruikt het, maar bijna niemand zegt het. Dit leidt tot wantrouwen, tijdverspilling en de illusie dat ‘zuiverheid’ belangrijker is dan de inhoud van het onderzoek.
De oplossing: GAIDeT
Daarom is GAIDeT ontwikkeld; een eenvoudige taxonomie die AI-gebruik koppelt aan concrete taken in het onderzoeksproces (zoals literatuur zoeken, vertalen of proeflezen). Onderzoekers geven simpel aan wat AI heeft gedaan en onder wiens toezicht. Zo wordt AI erkend als hulpmiddel, zonder dat het als ‘auteur’ wordt gezien’.
Het voordeel is duidelijkheid: taken veranderen niet, terwijl tools dat wel doen. Bovendien vermindert het stigma. ‘Taalbewerking’ vermelden is neutraal en eerlijk’.
Waarom geen prompts delen?
Sommigen stellen voor dat onderzoekers hun AI-prompts openbaar maken. Maar dat is zinloos en risicovol’. Immers, prompts zijn vaak niet reproduceerbaar en kunnen gevoelige informatie bevatten. Een taakgerichte verklaring is daarom veel veiliger en praktischer.
Hoe ziet dat eruit?
Met de GAIDeT-generator kan een onderzoeker in een paar minuten een standaardverklaring maken, bijvoorbeeld: De auteurs verklaren dat AI is gebruikt onder menselijk toezicht voor de volgende taken: data-analyse, vertaling en proeflezen. Gebruikte tool: ChatGPT. De verantwoordelijkheid voor de inhoud ligt volledig bij de auteurs.”
De volgende stap
Tijdschriften kunnen GAIDeT eenvoudig opnemen in hun indieningssystemen, net zoals de bestaande auteursverklaringen. Als dit breed wordt toegepast, wordt transparantie normaal en hoeven eerlijke onderzoekers zich niet langer zorgen te maken.
Immers, door AI-gebruik normaal en neutraal te maken, verdwijnt het stigma en krijgen onderzoekers meer ruimte om open te zijn. Dat maakt de wetenschap betrouwbaarder en toegankelijker. Uiteindelijk telt niet of AI heeft geholpen met taal of structuur, maar of het onderzoek zelf origineel, transparant en correct is.
Door Jos de Jong
