De slimme lantaarnpaal ziet meer dan hij verlicht - NLMagazine/Straatverlichting en privacy - In steeds meer Nederlandse gemeenten maken traditionele straatlantaarns plaats voor ‘slimme’ lichtmasten. De overstap past in de energietransitie; de nieuwe ledlampen verbruiken minder stroom en kunnen automatisch worden gedimd als er weinig verkeer is.
Maar de technologie die deze besparing mogelijk maakt opent ook de deur naar vergaande vormen van dataverzameling.
Efficiënter licht, maar meer dan dat
Gemeenten als Breda, Woerden, Rotterdam en Roosendaal plaatsen duizenden slimme lantaarnpalen. Volgens lokale bestuurders is de winst duidelijk: minder energieverbruik en beter beheer van de openbare verlichting. Wat vaak echter onbenoemd blijft, is dat de nieuwe lichtmasten zijn uitgerust met aansluitingen voor sensoren en camera’s. Daarmee kunnen ze meer dan alleen licht reguleren, ze kunnen ook gegevens verzamelen over verkeer, luchtkwaliteit, geluid, temperatuur en bewegingen op straat.
Fabrikanten als Sustainder en InfraMarks spreken van ‘de ogen en oren van de stad van de toekomst’. De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) waarschuwde echter al in 2021 dat zulke technologieën het risico vergroten op een samenleving waarin burgers zich permanent geobserveerd weten. Maar of daarnaar geluisterd is, blijft vooralsnog een vraag waarvan eigenlijk het antwoord al duidelijk is…
Experimenten in Eindhoven
De discussie over slimme infrastructuur speelt al langer. In Eindhoven werd tussen 2013 en 2018 geëxperimenteerd met slimme verlichting in de uitgaansstraat Stratumseind. In samenwerking met bedrijven als Philips en IBM werden daar gegevens verzameld over bezoekersstromen, geluidsniveaus en gedragspatronen. De bedoeling was om te onderzoeken of lichtsterkte invloed heeft op de sfeer en veiligheid. De data werden geanonimiseerd verwerkt, maar critici waarschuwen voor ‘function creep’: technologie die na verloop van tijd voor andere doeleinden wordt gebruikt, bijvoorbeeld door politie of veiligheidsdiensten.
Een onderzoeker die de ontwikkeling van smart cities bestudeerde, stelt dat burgers vaak onvoldoende weten wat de mogelijkheden van deze systemen zijn. “Energie besparen klinkt sympathiek, maar de vraag is of dat het hele verhaal is. Zodra sensoren eenmaal hangen, is het moeilijk te controleren waarvoor ze precies worden ingezet.”
Duurzaamheid onder de loep
Ook over de duurzaamheid klinken kritische geluiden. In het Gelderse Stokkum bleken ledarmaturen van het merk Sustainder na twee jaar al defect, terwijl de vervanging van de oude verlichting miljoenen kostte. Inwoners vragen zich af of de beloofde levensduur en energiewinst daadwerkelijk worden gehaald.
Balans tussen innovatie en vertrouwen
Slimme lantaarnpalen symboliseren een bredere ontwikkeling in stedelijke technologie’, de zoektocht naar efficiëntere, duurzamere steden, gecombineerd met een groeiend vermogen om data te verzamelen. Dat roept de vraag op hoe ver gemeenten mogen gaan in hun digitaliseringsdrang en hoeveel toezicht daar tegenover staat.
Bron: De Andere Krant, Ido Dijkstra, 12 oktober 2025
