De zintuigen 1 - Ruiken

Eeuwenlang, vanaf het begin van de mensheid hebben geuren een belangrijke rol gespeeld. Wat rook goed genoeg om te kunnen eten ? Welk mens rook aangenaam en was daarmee een potentiële kandidaat om nageslacht te produceren ? Echt, de neus speelde een belangrijke rol in het overleven en reproduceren van de eerste mensen.

Voordat we eten, hebben we al geroken of er veel vet in het eten zit. Vanaf de prehistorie zijn we getraind in het herkennen van voedsel. Vet is calorierijk en het was heel nuttig om het te herkennen want de eerste mensen hadden het nodig om te kunnen overleven¹.

Tot het eind van de 19e eeuw dachten de mensen dat stank ziektes veroorzaakte (de miasmatheorie). Vroeger stelde de piskijker onder meer zijn diagnose door aan de urine te ruiken en soms moest er zelfs geproefd worden. Ruiken speelde altijd een belangrijke rol. Met een bepaalde geur hoorde je bij een zekere groep, denk aan de geur van wierook in de katholieke kerk, de geur van bepaalde aftershaves of parfums.

Wie bepaalt dan wat lekker ruikt ? In de 18e eeuw vond men dat dames glinsteren, mannen transpireren en paarden zweten². Dat waren nog eens verschillen. We zijn wat geur betreft geconditioneerd: moeders vertelden hun kinderen altijd al dat poep vies was. Je hoorde niet naar zweet te ruiken, kreeg je te horen. De cosmetica-industrie speelt hier sterk op in. Zij vertellen je wat een lekker geurtje is: zweet hoort niet, gebruik een deodorant ! Het vreemde is dat deodorant geen zweet tegengaat, maar het maskeert. Er is eerder sprake van re-odorisering dan van de-odorisering³.

Wij hebben allemaal een specifieke lichaamsgeur, zo uniek als een vingerafdruk⁴. Helaas proberen we die geur te maskeren. Misschien dat daardoor mensen soms anders op ons reageren, anders dan verwacht mag worden. Van één ding weten we zeker dat het niet stinkt. Pecunia non olet (geld stinkt niet); en zeker digitaal geld, dat kun je niet eens ruiken.

1. ^{2024, Matjaz Pirc, promotie op het kunnen ruiken van vet in voedsel, Wageningen Universiteit}

2. ^{“Ladies glisten, men perspire, horses sweat. Early Nun Quote, The Old Ursuline Convent (1727), New Orleans, LA.” uit:  Diana Hollingsworth Gessler, Very New Orleans: A Celebration of History, Culture, and Cajun Country Charm}

3. ^{2020, Verbeek, C. L., Ruiken aan de tijd: De olfactorische dimensie van het futurisme (1909 - 1942), Vrije Universiteit Amsterdam.}

4. ^{4 mei 2023, NRC, Milou van Rossum, over: Geurkunstenaar Sissel Tolaas}